Hopp til innhold

Luovta-Ándi duoje aj ålggorijkan gávnnuji – dagu Afrikan

Uddni rabáduvvá sierralágásj duodjevuosádus. Luovta-Ánndi le dajs åvdemusájs Divtasvuonan guhti vuobddemijda duodjuhahttjáj.

Arne Qvam og Anders Paulsen

Arne Qvam ja Anders Paulsen.

Foto: Simon Piera Paulsen / NRK

Lis-Mari Hjortfors

Lis-Mari Hjortfors.

Foto: Simon Piera Paulsen

Árran musea jådediddje, etnologa Lis-Mari Hjortfors javllá lij dal muddo Árranij vuosádallat Ándi duojev. Ja gå sån vuojnij divna majt Anders Paulsen la dahkam, de sån ållu alvaduváj.

– Dá li duoda ájvanbuvtaga. Anders la ålles iellemav duodjuham, ja la huj tjiehppe, javllá Hjortfors.

Árran julevsáme guovdásj sihtá guddnedit avtav julevsámij tjiehpemus duodjárijs Vuona bieles, Anders Paulsenav, Tjierrekluovtas, Divtasvuonan sierra vuosádusájn mij dán giese vuojnnu.

Luovta-Ánndi

Anders Paulsen, jali Luovta-Ánndi majt bájkálasj ulmutja suv gåhtjudi, lej dajs åvdemusájs Divtasvuonan guhti vuobddemijda duodjuhahttjáj ja sån dahká nijbijt, guvsijt, náhpijt ja hervajt.

Jagen 1989 Luovta-Ánndi dájddárstipendav vuonarijkas oattjoj. Sån la aj barggam duodjeåhpadiddjen ja garraduojev sån åhpaj Sáme Álmmukallaskåvlån Jåhkåmåhken, Svierigin.

Anders Paulsen ij dal rat iesj bárep sidá giehttot ietjas duoje birra, valla nágin bágojt gåjt oattjojma sujsta gå sujna ságastijma.

– Jáhkáv 40 jage lav duodjuham. Mån nijbijda mielastuvviv ja huomáhiv galggiv Jåhkåmåhkkåj oahppat duodjuhit. Lidjiv jagev danna, javllá Paulsen.

Sementfabrihkav ja rahtev Divtasvuodnaj

Arne Qvam

Arne Qvaman li moadda subtsasa Ándi duoje birra.

Foto: Mathis Eira / NRK

Norcem sementfabrihka åvdep direktørra ja maŋŋel Vuona ilmmemannulakmusea vuostasj direktørra Arne Qvaman lij lahka aktijvuohta Anders Paulsenijn ja la riek buoragit suv duodjáj oahpástuvvam.

– Sierraláhkáj lij dat aktisasjbarggo ájnas dajt jagijt gå Divtasvuonan åttjudijma ådå sementfabrihkav Gásluoktaj ja rahtev mij galgaj tjadnat Gásluovta sebrudagáv aktan váni ferjujn dárbahit mannat, subtsas Qvam.

Qvaman vissjalit subtsas Luovta-Ándi duoje birra, duola dagu gå Vuona åvdep stáhtaministar lij Divtasvuonan.

– Åvdep stáhtaministar Gro Harlem Brundtland Barggijbelludagás (Arbeiderpartiet) Divtasvuonav guossidij, ja vaddiv sunji nijbev majt Anders lij dahkam. Ja dan nijbbáj Gro Harlem Brundtland sælldát ávvusij gå nijbbáj lij girjadum bokstáva AP, majt Gro Harlem Brundtland dalága nabdij Ap-nijbben, jur Barggijbelludak-nijbben.

(Artihkkal joarkká gåvå vuollelin)

Kniv laget av Anders Paulsen

Nijbbe majt Ánndi la dahkam.

Foto: Árran

Boastodádjadus

Valla bokstáva AP ham vuosedin nijbev lij Anders Paulsen dahkam, da lidjin suv nammadåbddomerka, tjielggi Qvam.

– Ja dajna riek suohtastalájma, sierraláhkáj lij dát Brundtlanda mielas huj suohtas. Anders dalloj buorre bargov sebrudagá åvdås dagáj.

Qvam subtsas Divtasvuona sebrudahkaj lij ájnas vuosádallat mij la sebrudagá máhtudahka, vuodo ja kultuvrra gå galggin oadtjot guovdásj oajválattjat ságajda dádjadittjat sebrudaktjuolmajt ma lidjin ájnnasa.

– Ja dá li ham sebrudakruohtsa man birra mij ságastijma, dættot Arne Qvam.

Moadda dåbdos ulmutja

Valla ij lim dåssju Gro Harlem Brundtland gut Ándi duojev oattjoj. Arne Qvaman li moadda subttsasa Ándi duojij birra ja gejda da vatteduvvin jali vuobdeduvvin, duohku diehki sihke vuonarijkan ja rijkajgasskasattjat.

– Aj Gerhard Heiberg gut dalloj lij bajemus oajvve Norcem-konsernan, ja gev uddni dåbddåp IOC-Olympia-gilppusa komitea sebrulattjan aj åstij nijbev majt Ánndi lij dahkam, subtsas Qvam.

Anders Paulsen viser frem runebomme

Dáv goabddáv Anders Paulsena vuosádusán besa vuojnnet.

Foto: Árran

Ja sån gut dalloj lij jåhtålusministar Kjell Borgen-rávkke oattjoj aj Anders Paulsena duodjáj oahpástuvvat.

– Dalloj gå doarojma oattjotjit ådå rahtev Gásluoktaj, de Ánndi li dahkam goabddáv majt Kjell Borgen oattjoj. Goabdes lij nav jut dat galgaj vuosedit goabbelij guovlluj mærrádusá galggin, javllá Qvam.

Gállá lunna Afrikan

Arne Qvam subtsas Luovta-Ándi duodjebuvtaga ælla dåssju Vuonarijkan.

– Paulsena buktaga aj ålggorijkan gávnnuji, dagu Afrikan, Ghanan, soames gállá lunna. Sivva dasi l gå Norcemin lij aktisasjbarggo ghaneserij gå dåppe ham aj buvtadi sementav. Jáhkáv mælggadamos Anders Paulsena duodjebuktak gávnnu gitta dåppen, Afrikan.

Korte nyheter

  • Stor utstilling med urfolkskunstnere: «Urfolkshistorier» i Bergen

    På fredag åpner vi den gigantiske utstillingen «Urfolkshistorier» på Kode i Bergen.

    Det er trolig første gang i Europa at et museum presenterer en så stor kunstutstilling med og av urfolk.

    Kuratorene representerer urfolk i Mexico, Brazil, New Zealand, Sápmi/Norden, Australia, Peru og Canada.

    Utstillingen teller til sammen 300 verk, 170 kunstnere og dekker sju regioner i verden.

    Utstillingen åpner fredag 26. april.

    Utstillingen er svært politisk, og har en egen avdeling om urfolksaktivisme.

    – Disse kunstnernes arbeid reflekterer deres liv - og selv om det er fra ulike kanter av verden går noen tema som en rød tråd: miljøødeleggelse, overgrep, frihetskamp og kulturundertrykkelse – men også en enorm overflod og livsglede.

    – Flere av kunstverkene representerer en viktig motstemme mot et økende overforbruk og naturødeleggelse, sier kurator Irene Snarby.

    De samiske kunstnerne er blant annet Britta Marakatt-Labba, Joar Nango, Ingunn Utsi og Máret Ánne Sara.

    Alexander Luna, Maxima Acuña in Tragadero Grande in front of the Laguna Azul, 2012 (detalj).
    Foto: Pressebilde
  • Møtes til protest mot president Lula

    Tusenvis av urfolk samlet seg mandag i Brasils hovedstad Brasilia til starten av den 20. «Free Land Camp».

    Den ukelange årlige leiren for urfolk i Brasil vil i år fokusere på å protestere mot president Luiz Inácio Lula da Silvas uoppfylte løfter om å opprette reservater og utvise ulovlige gruvearbeidere og landtyver fra deres territorier.

    I forrige uke opprettet Lula to nye reservater i stedet for de seks hans regjering hadde lovet i år.

    Under kunngjøringen erkjente han at «noen av vennene våre» ville bli frustrerte.

    Urfolksprotest i Brasilia
    Foto: Dan Robert Larsen / NRK
  • Sámi festiválat Norggá buoremusaid gaskkas

    «Norske Kulturarrangører» organisašuvdna lea dál almmuhan evttohasaid oažžut lágideaddji bálkkašumiid jagi 2023 ovddas.

    Márkomeannu, Riddu Riđđu ja Sámi Beassášmárkanat leat evttohuvvon iešguđet surggiin.

    Sámi Beassášmárkanat gilvvohallet nammaduvvot «Dán jagáš festiválan».

    Festiválat Márkomeannu ja Riddu Riđđu lágideigga oktasaš doarjjakonseartta Fovse- sápmelaččaide ja -ákšunlisttaide Riikalávddis Oslos. Dainna konsearttain sáhttiba festiválat nammaduvvot Dán jagáš inspirašuvdnan.

    Márkomeannu lea maiddái finalistta Dán jagáš čalbmerávkaleapmi.

    Lubna Jaffrey åpnet Riddu Riđđu.
    Foto: Inga Maret Solberg Åhren / NRK