|
|
|
|
|
|
|
|
|
Leksikonredaktør:
Nettansvarleg:
Distriktsredaktør:
Copyright:
NRK Sogn og Fjordane
|
|
| |
Historia i Sogndal: Fint folk på Kjørnes | | Herskapshuset på Kjørnes. (Foto: Arild Nybø, NRK © 2003) |
På Kjørnes (også skrive Kjødnes) på austsida av Sogndalsfjorden, ligg eit gamalt, freda herskapshus. Garden var midt på 1600-talet eigd av adelsmannen Byrge Juel som budde i Bergen.
Publisert 11.04.2003 09:21. Oppdatert 12.06.2003 11:13.I 1734 vart ein løytnant Johan Hartvig Kaas frå ei dansk adelsætt eigar av Kjørnes. Han vart i 1733 sjef og løytnant i Sogndalske Compagnie (sjå: Ekserserplass i Sogndal) og i 1736 kompanisjef.
Kjørnes overtok garden saman med kona Maria då svigerfaren hans Mangor, ein velstandsmann som budde på garden Foss, døydde. Etter dei kom sonen, fenrik Hermann Kaas, som eigar av Kjørnes. Men han var sjukleg, og både han og den store familien hans levde i armod. Då han døydde i 1793, overtok sonen Wollert Formann Kaas garden. Og no kom det seg, for Wollert hadde i alt fire tenestefolk til å hjelpe seg på garden. Han bygde det store, herskapelege huset som enno står på Kjørnes. I Wollert Formann Kaas si tid budde prokurator (sakførar) Otto Schreuder på Kjørnes. Han var far til den kjende misjonæren Hans Paludan Smith Schreuder.
I 1835 selde Kaas garden til prokurator Jonas Lund, som måtte gå frå garden og flytte til ei armodsleg stove litt lengre inn etter ei skandaleprega svindelsak.
Lund var far til forfattarinna Bolette C. Pavels Larsen.
SE OGSÅ
|
|
|
Finn fram i Fylkesleksikonet!
|
|
| |
|
|
SOGN OG FJORDANE FYLKE, TEMASIDER
|
|
|
|
Den første kongen i Noreg, Harald Hårfagre, var sogning. Han vaks opp på Husabø på Leikanger, der mora kom frå.
Les meir om kong Harald Hårfagre og landsamlinga og om slekta hans i Sogn.
| | |
|
Den 23. juli 1810 gjekk to engelske krigsskip til åtak på ei lita, norsk flåteavdeling ved øya Silda sør for Stad og tok det norske mannskapet til fange. Dagen før hadde engelskmennene herja i Ervik-bygda på Stad. Kvifor gjekk den mektige engelske marinen til åtak på skrøpelege, norske kanonjollar i Ytre Nordfjord?
| | |
|
Då den første dampdrivne fiskebåten, ”Activ”, gjekk ut frå Ålesund i 1885, innvarsla det ein ny epoke for norske fiskeri: Havfisket. Dei store skipa gjorde det mogeleg å utnytte fiskeressurane langt til havs. Kring 1910 hadde Sogn og Fjordane 20 slike store fiskedampskip. Fleire av dei vart brukte i aktivt fiske heilt fram på 1960-talet.
| | |
|
Frå 1920-talet og fram til like etter krigen fekk Sogn og Fjordane i alt 623 nye gardsbruk. Selskapet Ny Jord spela ein aktiv rolle i nydyrkingsarbeidet i mellomkrigskrigtida, og særleg merka Jølster seg ut som den store nydyrkingskommunen med 57 nye bruk.
| |
|
I mellomalderen låg det ei kyrkje på Utvær. Utvær ligg åtte km vestanfor dei andre øyane i Solund, og er det vestlegaste punktet i Noreg som har vore busett. Kvifor vart det bygd eit gudshus bokstaveleg tala midt ute i havet?
| |
|
Sjalusi er diverre eit klassisk drapsmotiv. Slik var det også for tenestejenta Sigrid i Vetlefjorden ein gong på 1600-talet då ho la sin elsk på husbonden på garden. Men for å kapre han måtte ho få kona av vegen, og til det trengde ho hjelp.
| |
|
Ingen fylke i landet hadde så få medlemmer av Quislings Nasjonal Samling som Sogn og Fjordane. Berre 396 fjordingar og sogningar var medlemmer i NS under 2. verdskrig, og mange av desse var innflyttarar og unge jenter som hadde kontakt med tyskarane. Fleire kystkommunar var så godt som frie for NS-folk.
| | |
|
I 1763 vart Joachim de Knagenhjelm utnemnd til den første amtmannen i Sogn og Fjordane. Det første han gjorde, var å flytte heim til mor på Kaupanger hovedgård. Men berre åtte år seinare vart Knagenhjelm nærmast tvangsflytta til Nord-Noreg. Kvifor?
| |
|
|
|
|
|
|
Tips andre om denne saken
Utskriftsvennlig versjon
