|
|
|
|
|
|
|
|
|
Leksikonredaktør:
Nettansvarleg:
Distriktsredaktør:
Copyright:
NRK Sogn og Fjordane
|
|
| |
Historia i Høyanger: Industribyen Høyanger | | Høyanger i 1908. (© Hydro) |
Bygda før industrien komI 1910 budde det kring 120 menneske i den einbølte og veglause bygda inst i Høyangsfjorden. Den vart på folkemunne berre kalla "opp fjorden".
Publisert 19.10.2001 14:42. Oppdatert 05.02.2006 20:17.Høyanger var delt mellom gardane Sæbø, Øyra (Øren), Hjetland, Håland og Dale. Kyrkjebø var kommunesenteret med kyrkje, handelsmenn, postopneri og dampskipsekspedisjon. Fylkesbaatane gjorde berre tilfeldige turar inn til "Fjorden" før dampskipsekspedisjon og brevhus vart opna i 1913.
Stadnamnet HøyangerFør industriutbyggjinga vart grendene i botnen av Høyangsfjorden berre kalla "fjorden" i dagleg tale. Omlag på konsul Larsens tid dukka stadnamnet Høyanger opp - først med skrivemåten Høiangr ved ei tomteutskiljing på garden Sæbø, men seinare brukt i konsul Larsens flittige korrespondanse med styremaktene. Høyanger Ungdomslag gjorde også framlegg om at bygda måtte bli kalla Høyanger. I 1916 fekk stadnamnet Høyanger offisiell status.
Bondesamfunnet skeptiskLokalt vart planane om industriby med innflytting og gode løner sett på med skepsis: Det bondedominerte kommunestyret gjekk imot konsesjon, m.a. fordi dei ottast at høge industriløner skulle lokke dei lågtlønte gardsdrengane deira bort frå jordbruket! I Stortinget var det også skepsis, og søknaden frå Høyanger vart ikkje godkjend før i 1914.
Over og ut for LarsenMen like etter braut første verdskrigen ut i Europa, og dette skulle skiple alt: Konsul Larsen miste støtten frå finansfolka, som ikkje ville risikere å bli sitjande med eit stålverk i Høyanger utan kundar. No var det betre å satse på det nye og lette "krigsmetallet" aluminium, meinte mange. Konsul Larsen trekte seg ut av Høyanger som ein skuffa mann. I 1915 selde han fallrettar og tomteland i Høyanger til Høyangfallene A/S og A/S Norsk Aluminium Compani (NACO) for 1,8 millionar kroner. Han tok med seg stålverksideen inn til Fortun i Luster, der han hadde kjøpt Fortuns-vassdraget. Her bygde han i 1917 eit kraftverk og eit lite stålverk som dreiv prøvedrift med svenske arbeidarar ei tid, inntil det vart lagd ned etter få år då smelteovnen sprakk og brann opp.
SE OGSÅ
|
|
|
Finn fram i Fylkesleksikonet!
|
|
| |
|
|
SOGN OG FJORDANE FYLKE, TEMASIDER
|
|
|
|
Den første kongen i Noreg, Harald Hårfagre, var sogning. Han vaks opp på Husabø på Leikanger, der mora kom frå.
Les meir om kong Harald Hårfagre og landsamlinga og om slekta hans i Sogn.
| | |
|
Den 23. juli 1810 gjekk to engelske krigsskip til åtak på ei lita, norsk flåteavdeling ved øya Silda sør for Stad og tok det norske mannskapet til fange. Dagen før hadde engelskmennene herja i Ervik-bygda på Stad. Kvifor gjekk den mektige engelske marinen til åtak på skrøpelege, norske kanonjollar i Ytre Nordfjord?
| | |
|
Då den første dampdrivne fiskebåten, ”Activ”, gjekk ut frå Ålesund i 1885, innvarsla det ein ny epoke for norske fiskeri: Havfisket. Dei store skipa gjorde det mogeleg å utnytte fiskeressurane langt til havs. Kring 1910 hadde Sogn og Fjordane 20 slike store fiskedampskip. Fleire av dei vart brukte i aktivt fiske heilt fram på 1960-talet.
| | |
|
Frå 1920-talet og fram til like etter krigen fekk Sogn og Fjordane i alt 623 nye gardsbruk. Selskapet Ny Jord spela ein aktiv rolle i nydyrkingsarbeidet i mellomkrigskrigtida, og særleg merka Jølster seg ut som den store nydyrkingskommunen med 57 nye bruk.
| |
|
I mellomalderen låg det ei kyrkje på Utvær. Utvær ligg åtte km vestanfor dei andre øyane i Solund, og er det vestlegaste punktet i Noreg som har vore busett. Kvifor vart det bygd eit gudshus bokstaveleg tala midt ute i havet?
| |
|
Sjalusi er diverre eit klassisk drapsmotiv. Slik var det også for tenestejenta Sigrid i Vetlefjorden ein gong på 1600-talet då ho la sin elsk på husbonden på garden. Men for å kapre han måtte ho få kona av vegen, og til det trengde ho hjelp.
| |
|
Ingen fylke i landet hadde så få medlemmer av Quislings Nasjonal Samling som Sogn og Fjordane. Berre 396 fjordingar og sogningar var medlemmer i NS under 2. verdskrig, og mange av desse var innflyttarar og unge jenter som hadde kontakt med tyskarane. Fleire kystkommunar var så godt som frie for NS-folk.
| | |
|
I 1763 vart Joachim de Knagenhjelm utnemnd til den første amtmannen i Sogn og Fjordane. Det første han gjorde, var å flytte heim til mor på Kaupanger hovedgård. Men berre åtte år seinare vart Knagenhjelm nærmast tvangsflytta til Nord-Noreg. Kvifor?
| |
|
|
|
|
|
|
Tips andre om denne saken
Utskriftsvennlig versjon
