Slik har korona påverka liva til nordmenn

Koronapandemien slo ut både by og bygd. Sel kommune i Gudbrandsdalen var blant dei første med smitte. Dei var lenge blant dei hardast ramma i landet. I mars var kvar sjette innbyggjar der i karantene.

Eg merka nesten ikkje at Noreg stengde, for vi fekk jo utbrot her frå 2. mars. Då var vi i situasjonen allereie. Det var ein periode då eg sov svært lite og såg lite nyheiter. For meg var det eigentleg ikkje så stor forskjell. Stenginga var meir ei erkjenning av at no er det fleire som har smitte.

Eg brukte mykje tid på kommunelegejobben, så no har eg prøvd å jobbe litt meir som fastlege. Det er ikkje like hektisk som det var under utbrotet, men vi har mykje å gjere no også. Eg trur nok at vi må førebu oss på at dette er ei ny verkelegheit som vi må leve med over tid.

I frykt for å hamne i heimeisolasjon eller karantene i 14 dagar hadde mange som første tanke å sikre seg basisvarer som hermetikk, tørrvarer og toalettpapir. Trass oppmodinga om å ikkje hamstre, ville mange sikre seg. Dei butikktilsette var blant dei første som verkeleg merka dei inngripande tiltaka.

12. mars sa det berre «pang», og butikken var full av kundar. Eg tenkte: «Ok, no står eg her med alt for mange kundar på ein plass. Eg kan bli smitta.» Heldigvis gjekk det ikkje lenge før vi hadde fått innarbeidd gode rutinar.

Det kom ein del nye rutinar. No er det vasking frå morgon til kveld. Det trur eg ikkje er noko som forsvinn. Eg trur det blir det nye. Eg håpar i alle fall det, for det er rutinar det er viktig å ha.

Koronatiltaka gjekk hardt ut over økonomien. Mange blei permitterte frå jobbane sine. Sjølvstendig næringsdrivande var blant dei som opplevde å miste oppdrag og inntekt nesten over natta.

Natt til 12. mars hugsar eg at eg sat oppe om natta og tenkte: «Kva skjer no?» Eg sat med budsjetta og tenkte: «Kva om vi mistar kundar, arrangement, kva om inntektene forsvinn?» Så braka det laus 12. og 13 mars.

Dei første dagane var eit sjokk, men for meg var det også viktig å handle raskt. Eg måtte stengje to verksemder, vi måtte omstille kafédrifta og alle arrangement blei avlyste.

Eg skjønte at uansett om eg kunne få hjelp frå det offentlege i framtida, så måtte eg selje leilegheita og finne ein annan stad å bu for å skaffe likviditet. Under seks veker seinare hadde eg flytta. For meg er det ikkje løyst før leilegheita er seld, men eg er positiv.

Eit av dei strengaste tiltaka regjeringa sette inn var å stengje alle barnehagar, skular, vidaregåande skular, høgskular og universitet. Heimeskule med digital undervising blei den nye kvardagen. Først frå 27. april blei skulane gradvis opna att.

Eg hadde undervising dagen før, og vi spøkte litt med det, for det var skular andre stadar i landet som stengde den dagen. Vi snakka om at det kunne skje med oss, men tenkte: «Nei, det gjer det vel ikkje.» Så det var ganske uverkeleg. Det første eg tenkte var at det her varar ei lita stund, så er det over. Men det var det jo ikkje.

Det var ei stor endring. Frå å vere i klasserom fysisk med elevane, til å plutseleg skulle undervise dei gjennom ein skjerm. Sjølv om eg fekk verdifull erfaring med digital undervising, var det utfordrande å verkeleg sjå elevane og å leggje planar frå dag til dag. I tillegg var det korleis ein skulle vurdere elevane. Vegen blei litt til medan vi gjekk for både elevar og lærarar.

Det var litt rart å starte opp att som normalt. Som kontaktlærar for ei ny vg1-klasse var det svært viktig å ta ekstra vare på elevane og bli kjent med dei samstundes som vi har dei tiltaka vi har.

12. mars gjekk helseministeren på talarstolen og la fram bodskapen som skulle endre liva til mange menneske. I tida etterpå har vi sett han på TV, radio og i aviser stort sett kvar einaste dag. Han har blitt eit av ansikta til pandemien i Noreg, og ein av dei som står med ansvaret for korleis det går.

Eg var redd for at vi skulle miste kontrollen og kome i den situasjonen vi såg i fleire land, med overfylte sjukehus, helsetilsette som jobba i ein krigsliknande situasjon og mange som mista livet. Eg var òg veldig redd for at vi skulle gå tomme for beskyttelsesutstyr. Det var mine to verste mareritt den dagen.

Det som har endra seg i livet mitt er nok rett og slett at eg set enda meir pris på dei enkle tinga i kvardagen. Kveldane og dagane når det berre er Dag Terje og eg heime, og det ikkje skjer noko. No er vi i ein situasjon som har følgjer for alle menneske i Noreg, og det merkar eg. Svært mange kjem bort og takkar for den jobben vi gjer. Det er sterkt!

Eg var svært letta då eg i slutten av april kunne seie at no har vi kontroll. Det er noko eg ikkje kjem til å gløyme. Dei dagane i mars såg eg veldig fram til å kunne seie dette, men eg ante jo ikkje om det ville bli om ein månad, om to månader eller om eit år.

Med koronatiltaka blei mange skilde frå sine kjære. Stengde grenser førte til at folk i fleire månader ikkje fekk treffe nær familie eller kjærasten som oppheldt seg i utlandet. Framleis er det familiar og par som ikkje får møte kvarandre på grunn av koronasituasjonen.

Alt var så uverkeleg. Vi hadde korona i Kina og andre stadar, men at smitten var komen til Noreg og skulle få store konsekvensar for oss var veldig surrealistisk.

Midt i «lockdown» mista vi svigerfaren min. Kort tid etter fekk eg beskjed om at faren min var død også. Eg kunne ikkje krysse grensa og dra i gravferda, og eg fekk ikkje vere der for og med familien.

Det å ikkje treffe mor mi på over eit halvt år, det er ei veldig stor påkjenning. Det gjer rett og slett vondt. Ho skulle eigentleg kome til Noreg 13. mars, men det skjedde jo ikkje. No får vi berre snakke på Skype. Eg håper det snart er over!

Sjukeheimane var i ei særstilling, for der bur mange eldre og sjuke som er utsette for korona. Stener Heyerdahl omsorgssenter i Kristiansand blei hardt ramma av viruset. Ti bebuarar blei smitta, og fem av dei døydde.

Det eg var mest redd for var at vi som jobbar her skulle bli smitta og dra det med oss inn på arbeidsplassen.

Vi fekk smitte inn på arbeidsplassen, så vi laga ei avdeling med berre koronasmitta bebuarar. Du er redd for å bli smitta sjølv, redd for at fleire på huset skal bli smitta, og du er redd for å ta smitte med deg heim.

Eg blei smitta, og var blant dei som låg heime i isolasjon. Eg har òg blitt svært bevisst på handhygiene, på å hoste i olbogen, og eg går lite på besøk til besteforeldre.

Under stenginga heldt mange seg inne meir enn normalt. Nokre var i karantene, andre i isolasjon, og mange ville berre unngå smitte. Dette gjaldt spesielt dei i risikogruppa, som eldre og personar med diabetes, hjarte- og karsjukdommar og lungesjukdommar. Mange kjende seg einsame denne perioden.

Eg var redd for å ikkje skulle få reise som eg ville. Eg er svært glad i å reise. Eg hadde planar om å reise til Nederland og Belgia på elvecruise, og på festival i Sverige. Det blei det ikkje noko av.

Det har ikkje skjedd så mykje! Ingenting, eigentleg. Alt har vore stengt ned. Eg har drukke litt kaffi med nokre folk, men det er eigentleg alt. Det har vore frykteleg keisamt. Det byrjar jo å ordne seg litt, heldigvis. Eg har eit håp om besøk til jul.

Dei sjukaste koronapasientane må leggjast på respirator. På det meste låg 99 personar med intensiv respiratorbehandling i Noreg. Akershus universitetssykehus hadde flest pasientar og måtte byggje om avdelingar for å klargjere for opp mot 65 pasientar på same tid. Det stoppa på 20.

Eg såg kor utrulege mengder smittevernutstyr som blei brukt per pasient og visste at forsyningssituasjonen var usikker. Eg ville ta vårt eige lager i augesyn. Eg tenkte at dette er «not good».

Å sjå for seg at vi skulle måtte leie medarbeidarar inn i rom med smitte utan å ha beskyttelse var veldig skremmande. Det blei tatt opp på toppleiarnivå, og løyste seg heldigvis raskt.

Infeksjonsmedisinsk avdeling vart ein slags spydspiss. Eg har lært at sjukehus er ein utruleg kompleks organisasjon. For å få dette til var vi avhengige av mange ulike menneske. Det er eit svært maskineri. Vi må samarbeide, og det var vi veldig gode til.

Her måtte ting skje fort, og vi måtte treffe ei rekke avgjerder raskt. Det er eg for så vidt vand med, men her var det ekstremt.