Smitten i dei somaliske miljøa meir enn halvert. Likevel kjenner Beegsi på auka stigmatisering

– Vi var ei gruppe med norsk-somaliarar som vart svært uroa då vi såg at mange somaliarar var smitta, seier Habon Beegsi, som er frivillig i koronatelefonen, av og for somaliarar.

Då dei såg kor mange med somalisk bakgrunn som var smitta i Sverige, tok dei kontakt med Folkehelseinstituttet og spurte om tal på kor mange som var smitta i Noreg.

Tala viste at mange av dei smitta var utlendingar og at somaliarar var overrepresentert.

Dei frivillige i den somaliske koronatelefonen ville finne ut kvifor fleire somaliarar var smitta. Samtidig jobba dei for å spreie informasjon og å redusere smitte. Sidan dei starta arbeidet, er smitten blant innvandrarar halvert.

– Dette handlar om karantene, og at folk har følgt reglane til helsestyresmaktene. Men det handlar også om det massive arbeidet vi har gjort blant norsk-somaliarar, seier Beegsi.

Ho meiner det er historisk at så mange somaliarar har samla seg på tvers av bakgrunn, utdanning og sosial krets.

Men sjølv om både dugnadsånda og openheita blant somaliarar har hatt god effekt, har statistikken også hatt ei bakside.

Mange meinte at mange somaliarar var smitta fordi dei ikkje tok pandemien på alvor, og var likegyldige til råda som styresmaktene kom med.

– Som somaliar kjende eg på kor utruleg lett det er for folk å slenge merknader til oss. Folk tek seg fridommar eg ikkje veit kor kjem ifrå, seier Beegsi.

Abdullahi Ibrahim er aktivitetskoordinator i TUSMO Association i Bergen, og har jobba med å spreie informasjon om korona til somaliske miljø.

– Etter publiseringa av statistikken har fordommane mot oss auka. Vi har fått kommentarar som at vi er likegyldige, at vi ikkje bryr oss om det som skjer rundt oss. Dette er ikkje sant, vi er uroa som alle andre, seier Ibrahim.

Han seier at det særleg er ungdommar som opplever dette vanskeleg, og fortel om ein som vart stoppa på gata, og spurt om dei eigentleg forstår kva som skjer.

– Dette skapar utanforskap, stigmatisering og ei kjensle av avmakt. Det kan få folk til å distansere seg frå samfunnet, seier Ibrahim, som fortel om fleire som gruar seg til å gå ut.

Han meiner at informasjonen over kven som har vore smitta har vore viktig. Samtidig vil både han og Beegsi understreke at det har vore skadeleg at statistikken har blitt presentert utan at ein har snakka om korleis ein har blitt smitta.

– Somaliarane som vart smitta, vart smitta på jobb. Det var desse som køyrde skituristane frå Italia og Austerrike. Fleire av yrkessjåførane fekk ikkje beskjed om at dei skulle køyre nokon som kanskje var sjuke, seier Beegsi.

Som eit forstørringsglas på samfunnet

Ifølgje historikar May-Brith Ohman Nielsen, er det vanleg at fordommar mot allereie stigmatiserte grupper blir forsterka under pandemi og epidemi.

Ho skildrar smittsame pandemiar og sjukdommar som eit forstørringsglas på samfunnet, der ting som er meir skjulte i det daglege kjem fram i lyset.

– Ofte blir dei svake og marginaliserte gruppene i samfunnet, altså fattige, migrantar, men også dei som lever andre liv enn majoritetsbefolkninga, utsett for fordommar og hets under epidemiar.

Nielsen trekker fram korleis sjukdommar har blitt knytt til stad, blant anna russerinfluensa og spanskesjuka. Folk frå Nord-Noreg blei ofte stigmatiserte fordi tuberkulose hang lenger igjen der, og hiv og aids triggar fordommar mot homofile.

Ifølgje Nielsen har statistikkar som kategoriserer kven som er smitta, ofte ført til auka stigmatisering.

– Det skal unngåast, men om det samtidig stoppar eit godt opplysningsarbeid, ville det vore veldig trist. For då er det eigentleg fordommane som vinn fram, seier Nielsen.

Viktig for å redusere smitta

Trude Arnesen, overlege ved avdeling for smittevern og vaksine, ved Folkehelseinstituttet, synest det er forferdeleg å høyre om korleis fødelandsstatistikken har ført til at somaliarar opplever auka stigma, men at det heller ikkje var uventa.

– Vi ser at smittefrykt ofte går over i framandfrykt. Samtidig kan vi ikkje halde tilbake informasjon som kan vere viktig for blant anna risikogrupper i desse miljøa, seier Arnesen.

Ho seier at dei har valt å gi ut statistikken så nøytral så mogleg, for at det ikkje skal vere stigmatiserande.

– Når det gjeld somaliskfødde har det vore ein klar overrepresentasjon, men også ein klar reduksjon, seier Arnesen.

I den siste vekesrapporten var ikkje somaliarar lenger ein del av lista over gruppene som var mest smitta.

– Informasjon har ført til at noko har skjedd. Reduksjonen er eit resultat av at miljøa sjølv har tatt affære, og jobba veldig godt med å spreie informasjonen.

Habon Beegsi er einig.

– Dette handlar om liv og helse, og ein må faktisk vite kven som er mest ramma, slik at ein kan hjelpe dei der dei er, seier Beegsi.