Rekordlåge fødselstal hjelper på lærarkrisa

Det er blitt gjenteke tallause gongar i det siste: Vi bør få fleire barn for å løyse velferdsutfordringane i framtida. Statsminister Erna Solberg har sagt det ved fleire høve. Men fødselstala er framleis rekordlåge.

Færre på fødestova = færre i klasserommet

Men aldri så gale at det ikkje er godt for noko.

I ein rapport som SSB la fram i går kjem det fram at dei låge fødselstala endrar kraftig på behovet for lærarar i åra framover.

Rapporten seier det vil vere eit overskot på 20.000 barnehagelærarar i 2040, og at etter nokre år med underskot vil det bli eit såkalla overskot på rundt 10.000 lærarar i grunnskulen i 2040. Då har ein teke utgangspunkt i dei som jobbar i skulen og dei som blir utdanna framover.

I ein tilsvarande rapport i 2015 var spådommen at grunnskulen ville mangle 4000 årsverk i 2040. Det ser altså litt lysare ut.

Regjeringa: Høgare krav for å bli lærar

I politikken blir gjerne statistikk brukt til å understreke den forteljinga ein ønskjer å fortelje.

Utdanningspolitikarar på begge sider i politikken meiner rapporten frå SSB viser at deira løysingar for framtida er best.

– Dette nyanserer biletet av ei lærarkrise, seier minister for høgare utdanning, Henrik Asheim (H). Han meiner det fortsatt er riktig å auke talet på lærarstudentar, men trur situasjonen no gjer det mogleg å få endå betre lærarar.

– Når vi ser at vi ikkje lenger har den lærarkrisa som vi har diskutert, så gir jo det eit grunnlag for å stille enda høgare forventningar til dei som kjem inn på lærarutdanninga.

Regjeringa har innført eit krav om å ha minst karakteren 4 i matematikk og ønskjer å utvide karakterkravet til også å gjelde norsk og engelsk.

– Dei siste åra har vi stilt ei rekke krav til kompetansen hos dei som underviser i skulen. Dette viser at vi kan fortsette med det på alle trinn og kanskje i endå fleire krav, meiner kunnskapsminister Guri Melby (V).

– Tala viser at det har vore riktig å skjerpe krava, for statistikken viser at vi utdannar nok lærarar for framtida.

Ufaglært-problemet

Men at det er eit såkalla overskot på 10.000 lærarar i grunnskulen om 19 år fortel ikkje alt om utfordringane i barne- og ungdomsskulen.

I dag er det nemleg rundt 20.000 personar som jobbar som lærar for 1. - 10. klasse utan å ha lærarutdanning.

I rapporten går ein ut frå at tilsette utan lærarutdanning som jobbar i skulen i dag fortsatt vil jobbe der.

Talet som viser læraroverskot i rapporten betyr med andre ord at det fortsatt vil vere ufaglærte i grunnskulen i 2040, men at det vil vere mogleg å erstatte ein del ufaglærte med utdanna lærarar, stadfestar SSB til NRK.

«Overskuddet beregnet etter 2025 kan muliggjøre en økning i lærertettheten i grunnskolen (...) utover 11 barn per lærer i snitt på nasjonalt nivå. Eventuelt kan antall personer uten lærerutdanning som er ansatt i undervisningsstillinger reduseres», skriv SSB i rapporten.

– Fortsatt alvorleg krise

Leiaren for den største lærarorganisasjonen, Utdanningsforbundets Steffen Handal, meiner det er liten grunn til å slappe av.

– Kunnskapsdepartementet underslår at det er veldig mange ukvalifiserte som jobbar i skulen. Dei tala departementet vektlegg vil ikkje løyse problemet. Dei vil berre halvere problemet dersom ein ikkje gjer noko.

Handal viser til at det framleis vil vere ein stor del tilsette utan lærarutdanning i grunnskulen.

– Eg er overraska over at kunnskapsdepartementet vel å slå tvil om at det er ein lærarmangel heller enn å kome med tiltak for å løyse det.

– Sjølv om fallande fødselstal gjer at tala ser noko betre ut, så har vi ein alvorleg lærarmangel i mange år framover, seier Handal.

Han meiner i tillegg at regjeringa sitt politiske svar på rapporten er heilt feil.

– Eg synest dei bør vere meir opptekne av å få kvalifiserte lærarar til alle elevar framfor å vere så fokuserte på inntakskrava til lærarutdanninga.

Ap: Fleire folk inn i skulen

Arbeidarpartiets Torstein Tvedt Solberg er einig med Utdanningsforbundet i analysen.

– Når ein går inn i detaljane, ser vi at utfordringane fortsatt vil vere store for grunnskulen. Så behovet er fortsatt stort for å gjere noko med mangelen på fagfolk i både skule og barnehage.

Solberg meiner likevel dei fallande fødselstala gir ei politisk moglegheit.

– Dette gir oss høve til å ha større ambisjonar for skulen og barnehagen framover. Vi kan få inn fleire fagfolk. For Ap sin del er det viktig med fleire tilsette i skulen og barnehagen. Vi går til val på å tilsette fleire lærarar. Desse tala hjelper oss jo i den retninga.