Tradisjonar er noko som blir bevart og blir førte vidare med generasjonar, men dei blir ofte endra over tid.
– Eit godt døme på dette er juleølet. Juleølet er det eldste elementet vi framleis har i dagens julefeiring. I heidensk tid markerte vi jól, som innebar «å drikke jól», altså å drikke til ære for Odin og Tor, seier forskar Eva Narten Høberg ved Norsk institutt for bioøkonomi (NIBIO) til NTB.
Den gongen var det faktisk eit krav om at alle skulle brygge øl av kornet, og dette var nedfelt i lova, forklarer Høberg. Dersom ein ikkje brygde øl, vart ein bøtelagt.
– Denne tradisjonen heldt fram sjølv om Noreg vart kristna. Gudar vart bytte ut, og ein skålte i staden til ære for Jesus og jomfru Maria. Det er eit godt døme på korleis tradisjonar blir vidareført, men forandrar seg og blir påverka i møte med nye kulturar og politiske og religiøse impulsar, seier Høberg.
Julaftan er ein dag med mange tradisjonar, men ikkje alle tradisjonane er like gamle.
Foto: Gorm Kallestad / NTB scanpixKjøttfri julaftan
I hundrevis av år var desember heilt kjøttfri fram til 1. juledag. I førjulstida åt vi fisk, graut og kornmat.
– Det var ein del av fastetradisjonen i den katolske tida i Noreg før reformasjonen. Vi åt ikkje kjøtt før 1. juledag, men då åt vi til gjengjeld mykje kjøtt, seier ho.
Høberg peikar på at julefeiringa før i tida òg var vesentleg kortare enn det ho er i dag.
– No har vi byrja å feire jula mykje tidlegare. Der vi før byrja å ete kjøtt 1. juledag, har vi no julebordssesong allereie frå november, seier ho.
Akevitt høyrer for mange med til juleribba. I tidlegare tider skålte ein for Tor og Odin under markeringa av jól.
Foto: Gorm Kallestad / NTB scanpixSvineribbe-innmarsj
I julefeiringa i dag er det svineribbe som blir servert i flest norske heimar på julaftan. Rundt halvparten av Noregs befolkning åt svineribbe som hovudrett på julaftan i fjor, ifølgje Matprat.
Svineribbe er likevel eit meir moderne innslag i den norske juletradisjonen og vart ikkje introdusert før eit stykke ut i 1900-talet.
Svineribbe blir laga frå fersk tilstand, eventuelt etter frysing og moderne vakuumpakking. Pinnekjøtt baserer seg på gamle konserveringsmetodar som tørking, salting, speking og røyking. Dette er noko av grunnen til at svineribba i større grad prega julemenyen først då frysaren vart vanleg i Noreg, forklarer Høberg. (NPK)
