– Ein bistandsadvokat kan gjere forskjellen på erstatning eller ikkje

Hege Salomon har jobba som bistandsadvokat i 13 år. Ho har opplevd at fleire har fått rett til bistandsadvokat, men at Oslo tingrett har vorte strengare både ved oppnemning av bistandsadvokat og kor mange timar dei vil dekkje.

– Dette er svært uheldig, spesielt for dei som hamnar i ein kategori der ein ikkje har automatisk krav på bistandsadvokat, til dømes dei som har opplevd valdtekt i utlandet, seier Hege Salomon til NRK.

Kutta med kniv

Ho fortel om ei sak ho sjølv har jobba med. Ei ung jente vart angripen med kniv av ein mann i sin eigen oppgang. Ho vart kutta opp i leppa, og det heiter i dommen at angrepet lett kunne ha vorte fatalt. Ho var livredd, trudde at han skulle drepe eller valdta henne, og ho har fått store psykiske problem i ettertid.

Gjerningsmannen kom seg unna, men han vart arrestert seinare.

Jenta fekk avslag på søknad om bistandsadvokat. Dette fordi retten meinte at den snevre unntaksregelen frå reglane om kven som har rett på bistandsadvokat, ikkje kunne nyttast. Saka var ikkje alvorleg nok, meinte domstolen.

– Det var eit stort tilbakeslag for henne. Avslaget gjorde hennar livssituasjon verre, og ho fekk ei rekkje psykiske reaksjonar, seier Hege Salomon.

Privat bistandsadvokat

No hadde denne jenta ein ressurssterk familie og eit godt nettverk rundt seg. Dei hyra på privat basis inn Hege Salomon som bistandsadvokat, og jenta fekk nesten 60.000 kroner i oppreising. Det står i dommen at jenta skulle ha hatt bistandsadvokat.

I same rettssaka var det tre andre fornærma, utan bistandsadvokat, og dei fekk ikkje oppreising eller erstatning. Ingen hadde forklart dei at det var noko dei kunne krevje.

Hege Salomon meiner dei tre kunne ha hatt krav på ei oppreising på mellom 10.000 og 15.000 kroner, dersom dei hadde hatt ein bistandsadvokat til å hjelpe seg i retten. I den første saka var det snakk om grovt ran

– Dei som vurderer kven som har rett på bistandsadvokat eller ikkje på bakgrunn av dokument, veit ikkje kor store konsekvensar det får for offera, seier ho.

Hege Salomon peikar at det er ein enorm auke i grove ran og valdtekter, slik at det er mange fleire offer enn tidlegare, spesielt i Oslo. Dette er årsaka til at det har vorte så sterk auka i saker med bistandsadvokat.

Grunnleggjande rett

Den profilerte bistandsadvokaten er usamd med dei som no går inn for at det skal bli vanskelegare å få utnemnt bistandsadvokat.

– Spørsmålet er om vi ynskjer verne dei uskuldige offera. Det er ein grunnleggjande rett for alle tiltalte å ha forsvarar. Det bør også vere ein grunnleggjande rett for offera for brotsverka å ha bistandsadvokat, seier Hege Salomon.

Ho meiner det er viktig at det blir løyvd meir pengar til domstolsadministrasjonen, slik at dei kan betale det det kostar å ha bistandsadvokat.

Avdelingsleiar i straffesaksgruppa ved Oslo tingrett, Anne Margrethe Lund, seier på generell basis at ein kanskje bør gjere det mogleg med ei avgrensa oppnemning av bistandsadvokat i ein del mindre alvorlege saker. Det kan opne for at ein bistandsadvokat ikkje følgjer heile saka, men som tek seg av spørsmålet om erstatning.

– For dyrt og tidkrevjande

I går sa Anne Margrethe Lund til NRK at det er for dyrt for domstolane med dei mange sakene med bistandsadvokat. Ho peikte også at det førte til at mange saker drog ut i tid, fordi det var vanskelegare å finne eit eigna tidspunkt når så mange er involverte.

Spesialrådgjevar Tor Langbach i Domstoladministrasjonen meiner det er naudsynt med ein meir overordna debatt om korleis offera skal hjelpast i domstolane. Han meiner at dei som treng bistandsadvokat skal få det, men at det ikkje er sikkert at ordninga med bistandsadvokat er den einaste gode løysinga på å hjelpe offera.