Slik såg tareskogen ut etter tråling – Forskarane meiner det førebels er berekraftig

Etter fem års prøvetaking blei det i sommar tillate å hauste tare sør i Nordland.

– Tråling er per i dag berekraftig, seier forskarane.

Likevel kan tråling få store konsekvensar for livet i havet.

Tareskogar inneheld nemleg eigne økosystem og er «barnehage» for fiskeyngel.

Heimplassen til mange artar

Tareskogen kan sjå aude ut. Men det er på mange måtar lik skogane vi har på land.

Tusenvis av artar gøymer seg, et og lever mellom stammane på stortaren.

Likevel trålar vi tare fleire stader i Noreg i dag.

– Korleis påverkar det ikkje økosystema å tråle tare?

– I Noreg haustar vi i dag mellom 150-170.000 tonn. Men det finst heile 30 millionar tonn tare langs kysten. Difor kan du seie at uttaket er neglisjerbart.

– Lokalt kan effektane vere større.

Det seier Kjell Magnus Norderhaug frå Havforskningsinstituttet.

Saman med Henning Steen har han leia forsking på effekten av taretråling langs norskekysten gjennom fleire tiår.

Likevel er det ikkje heilt riktig å seie at det ikkje er nokon effekt av trålinga.

– Vi har gjennomført forsking og overvaking der vi fann effekt hos alt frå algar til rovfisk på toppen av næringskjeda, seier Norderhaug.

– I trålgatene der det trålens, har tråling ein effekt på alle nivå i økosystemet.

Det gjeld også i tareskogen rundt sjølve trålgata, sjølv om tre fjerdedelar av tareskogen sto igjen der forskarane hadde forska.

Vêrhard tareart i bærplukkar

Stortare lever på dei ytste skjær og holmar. Der vert taren utsett for naturleg oppriving heile tida. Likevel veks han raskt opp igjen etter storm.

– Trålen er som ein bærplukkar som trekkjast etter trålaren. Han hekter opp dei store trekronene, forklarar Norderhaug.

– Under dei står det ein underskog av tareplanter som skyt opp når dei store blir tråla.

Forskarane har både tatt undervassvideo, samla inn tare og fanga fisk og krabbar med teine.

Overvakinga viser at det tar lenger tid før resten av økosystemet kjem tilbake.

– Taren er tilbake allereie etter om lag tre til fire år, men då er det eit nokså fattig økosystem, seier Norderhaug.

For at til dømes algar skal vekse tilbake tar det nemleg lengre tid. Det kan ta over seks år. Dette er stadene der alle smådyre lever. Dei er igjen mat for fisk, sjøfugl og sjøpattedyr.

– Vi ville aldri anbefalt hausting dersom tilstanden på tareskogen ikkje var god. I tillegg er tarehaustinga regulert strengare i Nordland enn i resten av landet, seier forskaren.

Ingen tak på tråling

Men sjølv om det er nokon avgrensingar på kvar ein trålar, er det likevel ikkje ein grense på kor mykje.

Det reagerer Nina Dehnhard frå Norsk institutt på naturforsking på.

– Eg ser dette som veldig kritisk. Tareskog fungerer som eit karbon-lager og hjelper dermed å dempe effekten av oppvarming av klima.

I tillegg til at det er eit viktig beiteområde for mange artar av både fisk og sjøfugl.

– 63 prosent av norske sjøfugleartar står på raudlista. Det vi treng no er ei forvaltning av det norske havområdet basert på økosystem.

Ho legg til:

– Opning av taretråling sør i Nordland er det motsette.

Også leiar i Naturvernforbundet, Truls Gulowsen, ser med skepsis på at ein opnar meir for taretråling.

– Vi er grunnleggande skeptisk til taretråling og veldig redd for om det skulle bli ei utvikling der dette aukar i omfang med dagens manglande tak, seier han.

– Å utvide til nye område som er i ferd med å kome seg etter ein alvorleg situasjon verkar lite smart. Særleg når vi bør avgrense fotavtrykket.

Tråling spenner bein på ny næring

Fiskeridirektoratet har ikkje svart NRK på om dei vurderar å sette tak på taretråling.

Men på deira nettsider skriv dei at i forhold til den totale mengda stortare som veks langs norskekysten utgjer den hausta mengda ein svært liten del, cirka 0,3 prosent.

– Til samanlikning er det anslått at om lag 40 prosent blir beita ned av kråkebollar, og at om lag 10–15 prosent av tareplantene naturleg blir rive laus kvar år, skriv Fiskeridirektoratet.

Dei peikar òg på at eit alternativ til naturleg hausting er å dyrke stortare. Fiskeoppdrett står i dag nemleg for dei største utsleppa av nitrogen og fosfor langs norskekysten.

Gulowsen er einig i at tare er ein fantastisk ressurs, og ein spennande næringsveg.

Men han meiner det hindrar ein mogleg næring, når ein kan ta føre seg av tareskogane som ein vil.

– Så lenge brutal hausting av eit viktig habitat er tillate, vil det nesten alltid vinne over moglegheita til å etablere noko nytt, seier Gulowsen.

– Om ein hadde dyrka tare, hadde det i staden vore eit tilskot til havets produksjon.

Anbefaler avgrensingar

Forskarane ved Havforskningsinstituttet er òg tilbakehaldne.

No er det nemleg berre ein stor aktør som trålar etter tare. Det kjem mest sannsynleg fleire på banen etter kvart som vil konkurrere om ressursane.

– Vi har anbefalt å rekne ut ressursane per haustefelt slik at Fiskeridirektoratet kan vurdere at ein set avgrensingar på uttak i haustefelta, avhengig av kor store ressursane er i kvart felt, seier Norderhaug.

Likevel peiker han på at det sjølv om det blir dårlegare oppvekstvilkår for fiskeyngel ein periode når ein trålar etter tare, er det først og fremst fiske som påverkar bestanden av fisk.

– Det er også noko bra i å hauste lågt i næringskjeda. 100 kg tare kan bli 10–20 kg små dyr. 10–20 prosent av desse igjen kan bli spist av større fisk. Vi kan difor hauste meir om vi haustar lågt i næringskjeda.