Sondre lagde sjølvstyrande drone med hyllevarer: – Skal jakte framande dronar

Det siste året har nordmenn blitt stadig meir klar over dronar og trusselen dei kan utgjere.

Men dronar er mykje forskjellig.

Nokre er på storleik med småfly og har våpen. Andre er berre nokre centimeter lange.

Fellesnemnaren er at dei er vanskelege å oppdage, fange eller skyte ned.

No har forskarane funne ei løysing. Med utgangspunkt i ein fugl.

Ein flamingo i svalekropp

Det er allereie mange dronar i norsk luftrom. Men i dag er det berre missil som kan ta ned framande dronar. Missil er både dyre og dramatiske.

– I ein sivil situasjon, som til dømes på ein flyplass i fredstid, har du ikkje lyst til å skyte ned dronar med missil og kanonar, seier Sindre Løining Skaar.

«Kamikaze»-drone

Han er ein av dei som har utvikla den nye dronen.

– Vi har utvikla eit sensorsystem som oppdagar dronane frå bakken. Deretter sender vi opp ein drone som kan krasje inn i ein framand drone, seier Skaar.

Ofte blir «Kamikaze»-dronen øydelagd.

Saman med forskarkollega Sondre Holm Fyhn ved Forsvaret forskingsinstitutt har han sidan hausten 2021 hatt eit konkret oppdrag: Lage ein drone som kan oppdage, jage og stoppe ein fiendtleg drone.

Eitt år seinare trefte dei blink. Bokstavleg talt:

Oppdaginga var stor for det norske dronemiljøet.

Moderne dronar kan vere veldig små, dei kan fly lågt og stå stille i lufta.

– Difor er det mange luftvernsystem som slit med å oppdage dei, og ikkje minst gjere noko med dei, seier Fyhn.

Men kvifor heiter dronen nett svale?

Svaret ligg hos ein annan drone med fuglenamn: dronen Flamingo.

Flamingo er ein overvakingsdrone, som blir brukt til å forske på dronesvermar av FFI.

– Etter å ha jobba med Flamingo oppdaga vi at han ikkje var like rask og smidig som vi trong, seier Fyhn.

Flamingoane er, som den raudbeinte fuglen, laga for å bevege seg relativt roleg.

– Då bestemte vi oss for å ta innmaten til dronen og pakke den inn i ein racing-inspirert drone.

Og for å namngje den nye, smidige dronen som kan snappe opp uønskte dronar?

Dei fann inspirasjon hos ein like smidig fugl; svala.

Bygd på hyllevare

Men dronen er nyskapande på fleire måtar. Sjølv om det er ein forsvarsdrone, er «Svale» bygd på komponentar ein finn i ein kvar butikk med droneutstyr:

– Ein privatperson kunne laga den, fordi alle komponentane er hyllevare, seier Fyhn.

Likevel understrekar han at dronen bygger på teknologi som er utvikla ved FFI over lang tid, og som ikkje er like lett å etterlikne.

Teknologien gjer at dronen kan styre sjølv – han er autonom.

– Det er nesten umogleg å krasje inn i ein drone når du flyg med fjernkontroll. Men denne dronen bereknar kollisjonsområdet mange gongar i sekundet sjølv.

Då får dronen til det som sjølv ikkje profesjonelle flygarar klarar.

Men den nyutvikla dronen kan meir enn å skyte ned andre dronar. Han kan også følge etter dei, jage dei, eller fange dei.

– Ei moglegheit er å fange dronar med nett. Då blir ikkje Svala øydelagd sjølv, forklarar Fyhn.

Hobbydronar er ei stor utfordring

Lars Peder Haga, førsteamanuensis ved Luftkrigsskulen, seier at det er ei stor utfordring at dronar har blitt så populære i Noreg.

– Dei er lette å få tak i, og dei er i eit luftrom som ikkje har vore tilgjengeleg for allmenta før.

Det finst nemleg eigentleg ikkje eit system for å overvake dronar i dag, fortel Haga. Systemet som finst er for å overvake fly.

– Denne dronen ser ut til å bli ei løysing for å handtere eit problem med mindre kommersielle dronar og hobbydronar.

For også hobbydronar er fiendtlege dronar om dei er på feil stad til feil tid.

I oktober i år fekk norske styresmakter inn svært mange droneobservasjonar. Men dei fleste av dei var mest sannsynleg uskuldig hobbyflyging og lovleg arbeidsflyging, ifølge Haga.

Berre eit fåtal var antakeleg det ein vanlegvis tenker på som framande dronar.

Men med Svale kan ein følge etter dronane og finne operatøren deira. Då vil ein få meir klarleik i kven dronane faktisk tilhøyrer.

– Det skal ikkje forundre meg om det allereie finst liknande autonome dronar i norsk luftrom, seier Haga og legg til:

– Alle litt meir avanserte hobbydronar har det dei treng for å kunne fly autonomt, seier førsteamanuensen.

Då meiner han det er naudsynt med sjølvstyrande dronar for å få bukt med dei nye, framande og sjølvstyrande dronane.

Kjem nytt regelverk for hobbydronar

Også Hans Petter Heimro, flyoperativ inspektør ved Luftfartstilsynet i Bodø, seier det er ei stor utfordring at mange har ein drone, men ikkje kjenner til regelverket.

Men han trur det vil betre seg frå 2024, når det blir eit krav for butikkar å legge ved eit offisielt informasjonsskriv til dronar dei sel.

Det vil også bli krav til fjernidentifikasjon for mange dronar.

Sidan «Svale» er bygd berre med komponentar ein kan kjøpe i ein kvar butikk som sel droneutstyr, ville han i prinsippet også vore mogleg å styre for hobbydroneflygarar.

Men Heimro seier det ikkje vil vere aktuelt å la kvar og ein vere vaktbikkjer i nabolaget.

– Ein slik drone kan i dag berre bli brukt av politiet og Forsvaret. Politiet må då søke til oss, seier han.

– Kor sannsynleg tenker de at det blir å sjå slike dronar i norsk luftrom framover?

– Det veit vi ikkje, men sett i lys av dei siste medieoppslaga om ulovleg droneflyging er vi førebudde på at dette kan bli meir aktuelt.