Det hata ugraset kan bli sunn og billig middag

Det spirer og gror i mange bedd og pallekarmar no. Og med avlinga vi ønsker oss kjem det òg ugras.

Men ugraset treng ikkje berre vere dumt – det kan òg vere ein nyttevekst.

Her er noko av ugraset som du heilt fint kan ete.

Skvallerkål

– «If you can't beat them, eat them». Det er mykje ugras ein kan ete, og det er jo gratis mat, seier Camilla Helgesen.

Ho er prosjektleiar i urbant landbruk i Bodø kommune.

Ein av dei vanlegaste plantane du kan finne om lag kvar som helst i landet er skvallerkål.

Skvallerkålen kjem tidleg og er proppfull av jern og C-vitamin, og heilt fin å ete.

Oppskrift

Karbonader med skvallerkål

• Enkel

Ryllik

Ryllik er òg eit ugras mange finn i plenen – men det er ein god krydderplante.

• Bruk ryllik i marinade til kjøt eller fisk.
• Eller du kan bruke han som fersk krydderurt på brødskiva
• Eller rett og slett putte han i varmrettar.

Men ryllik kan bli forveksla med giftige plantar. Difor er det viktig å vere heilt sikker på kva du et.

Løvetann

Løvetann er eit robust ugras som kan vekse opp om lag kvar som helst.

Sjølv om han er ei mare for mange som vil ha grasplenen grøn og rett, kan du ete om lag heile planta.

• Blada kan du putte i ein salat. Det smakar litt som Rucola.
• Rota kan du lage te på eller du kan bruke ho som ei rotgrønsak i gryter eller i omn.
• Om du er av den vinglade typen: lag vin av blomane.
• Før det vert blomar av knoppane kan du putte dei i steikepanna med litt smør, eller du kan sylte dei.

Oppskrift

Syltet løvetann

• Enkel

Marikåpe

Jørgen Ravneberg, frå Alta i Finnmark, har jobba for Michelin-restauranten Régis Macron i Frankrike.

Han har skrive fleire bøker om kva du kan plukke i eigen hage eller i grøftekanten.

Til dømes Marikåpe.

– Eg ville brukt han til salat, grøne puré eller fritert tempura, altså japansk frityr, seier kokken.

Meldestokk er også ein fin plante til salaten.

Det same er Vassarve som mange jobbar hardt for å luke vekk frå hagen.

Geitrams

Eller kva med den nydelege, høgreiste geitramsen? Han kan du òg ete.

• Unge skot kan du bruke slik du bruker asparges, både til grilling og steiking.
• Og du kan også sylte dei unge skota.
• Blomane kan du plukke og bruke til saft eller anna drikke eller du kan bruke dei i dessertar.

Brennesle

Kva er vel meir irriterande enn å bli brunnen av brennesle, medan du er ute og går med berre føter?

Men svien kan bli søt om du i staden plukkar ugraset og kokar suppe på det.

– Brenneslesuppe er så godt. Men du må plukke dei når dei er små. Då er dei mildast på smak, seier Helgesen frå Bodø.

Oppskrift

Brenneslesuppe

• Enkel

Burot og peparrot

Eit ugras som mange òg er allergisk mot er burot.

Men om du er ein som er glad i litt sterkare mat, er burot ei god krydderurt.

– Burot er ganske stram på smak. Steik han ganske hardt i smør og bruk til dømes chilimarinade på toppen, seier nyttevekstkoordinator Ingrid Indergaard i Norges sopp- og nyttevekstforbund.

Det same gjeld peparrot som du kan plukke i vegkanten og fungerer godt som erstatning for Wasabi.

– Om du byter ut Wasabi med peparrot, kan du spare mykje pengar på å plukke han sjølv, seier Indergaard.

Seiersløk

Ramslauk er no raudlista på Austlandet. Men ramslauken har ei søster som du kan ete så mykje du vil av: Seiersløken.

– Det er ein innvandra art som har blitt spreidd frå hagar og er ein ugrasart på grunn av det.

Ver oppmerksam på at den giftige liljekonvallen er ein forvekslingsart.

Seiersløk kan du bruke rått i salat eller andre stader der du ville brukt purrelauk.

Strandarve

Og du kan også plukke middagen din i fjæra. Ein av den tidlegare Michelin-kokken sine favorittar, strandarve, finn du der.

• Strandarve smakar salt agurk og du finn han på stranda.
• Du bør plukke den i sesong for elles kan den vere litt trevlete.
• Strandarve er fin som tilbehøyr til aure, eller i staden for agurk i Tsatsiki.

NRK har oppskrift på korleis du kan bruke strandarve i agurk-ricotta:

Oppskrift

Svensk smørbrødkake med smak av hav

• Vanskelig

Det finst og mykje tang og tare du kan hauste i fjæra.

Les også: Meiner det ikkje er farleg å ete tare: – Kan erstatte salt

Kva skal vi ikkje ete?

Men sjølv om det er mykje du kan ete, skal du ikkje hive deg over alt du finn i grøftekanten.

– Det er viktig å vere trygg på kva du puttar i munnen, seier Indergaard frå Norges sopp- og nyttevekstforbund.

Difor foreslår Indergaard å begynne i andre enden – Lær deg plantane du ikkje skal ete.

Her er dei tre farlegaste:

– Dei plantane som krev behandling når du et dei, er kanskje dei viktigaste å kjenne til, seier Indergaard.

Her kan du sjå kva andre artar du skal vere forsiktig med.

Om du er usikker på kva plante du har funne kan sjekke i giftinformasjonen til Helse Noreg.

– Det er masse fantastiske råvarar der ute som vi berre lar svinne hen fordi vi ikkje bruker det, seier Ravneberg.

Han har trua på at ritualet med å finne sin eigen mat kan vere pleiande for mange. I tillegg trur han det er eit viktig steg mot eit meir berekraftig samfunn.

– Mange veit ikkje heilt kva dei skal gjere i virvaret av informasjon om korleis ein skal hjelpe miljøet. Eg meiner det er ein god start å bli kjent med plantane i nærleiken.

– Jo fleire som sankar, jo nærmare kjem vi eit meir medvit og berekraftig samfunn.

Les også: Her kan du nærmest plukke pengene rett ut av vannet