Tre av søskena får ikkje erstatning etter tiår med mishandling

Søskenflokken frå Søre Sunnmøre har fortalt om ein barndom med omfattande mishandling i fleire tiår. Dei meiner kommunane dei budde i burde ha gripe meir inn.

No er dommen klar: To søsken får erstatning frå kommunane som var deira heimstad då dei og mor deira vart mishandla av faren i huset.

Dei tre andre får ikkje.

Dermed har den årelange rettsstriden i Øvrelid-saka endeleg fått eit punktum. Eller har den det?

Tre får ikkje erstatning

Dommen, som er einstemmig, kom frå Frostating lagmannsrett torsdag, om lag ein månad på overtid.

Ulstein kommune vart frifunnen i tvisten mot Sveinung Vikene, Margareth Øvrelid og Egil Øvrelid.

– Det var eit sjokk, og eg føler det som eit hån, seier Egil Øvrelid.

– Kvifor det?

– Fordi at du brukar så lang tid på å kome fram til noko så gale som å seie at dette er heilt innafor minstestandarden til barnevernet på den tida. Det er veldig, veldig gale, meiner Egil Øvrelid.

– Med så mykje som vi har gått gjennom heile livet, og at dommen skulle seie at vi ikkje skulle få ei lita erstatning eller oppreising ein gong, det synest eg er veldig skuffande, seier Margareth Øvrelid til NRK.

Både Ulstein og Hareid vart dømde til å betale erstatning til Linda Vikene Strand og til Hilde-Kristin Korsnes. Dei skal få 2.229.540 og 1.783.632 kroner respektivt.

Kommunane vart også dømde til å betale sakskostnadane dei to søstrene har hatt for tingretten, lagmannsretten og Høgsterett, 1.429.103 kroner.

Advokat Tonje Lilaas Larsen varslar at saka vil bli anka for dei tre søskena som ikkje får erstatning.

Mellom anna meiner retten at dei psykiske skadane dei fem søskena fekk etter mishandlinga i barndommen, slår ulikt ut hjå søskena:

Advokaten seier dei likevel er nøgde med at dei to yngste får medhald.

– Vi er også nøgde med at lagmannsretten konstaterer at kommunane har vore aktlause og at det var uforsvarleg å ikkje setje inn ytterlegare tiltak, seier Larsen.

«Dagane gjekk bokstaveleg talt slag i slag»

Alle dei fem søskena frå Øvrelid-familien har hatt store problem gjennom livet som følgje av oppveksten sin. Dei har alle teikn på kompleks posttraumatisk stressliding, ifølgje sakkunnige i retten.

Fire av søskena er uføretrygda og den femte er sjukemeld og har søkt om trygd.

Far deira var, ifølgje søskena og dokumentasjonen lagt fram i retten, psykisk sjuk. Han hadde alkoholisme og var valdeleg mot både barna, kona og dyr på garden.

«Dagane gjekk bokstaveleg talt slag i slag», som Egil Øvrelid tidlegare har fortalt Sunnmørsposten.

Egil vart ein gong banka so hardt at han frykta faren ville drepe han. Han kom seg unna og gøymde seg fleire døgn i utmarka under ein stein.

Margareth har fortald den same avisa at ho trur at far hennar misbrukte henne seksuelt etter å ha dopa ho ned med medisin han fekk med seg etter å ha vore innlagt på psykiatrisk sjukehus.

Utanom valden er barndommen til søskena prega av lite mat og klede, ein heim utan varmt vatn, dødstruslar frå faren og ei mor som stadig vart banka.

Søskena meiner kommunane dei budde i, Hareid og Ulstein, kjende til forholda dei levde under, men at kommunane ikkje gjorde nok for å ta vare på dei.

Då erstatningssaka tok til i lagmannsretten, bad dei om å få nær 90 millionar kroner.

Fleire rundar i retten

Øvrelid-saka har vore fram og attende i rettssalane:

Må sjå på dommen

Advokat for Ulstein, Terje Marthinsen, seier til NRK at han og kommunen forstår at Øvrelid-søskena har hatt ein tung oppvekst og at historiene som kom fram i retten var sterke.

– Dette er likevel ei erstatningssak, og kommunen meinte at dei erstatningsmessige krava ikkje var oppfylte i denne saka, seier Marthinsen

At to av søskena vart tildelt erstatning av retten, gjer at dei vil sjå grundig på avgjerda.

– Det gjer at vi må setje oss grundig inn i dommen og sjå kva resonnementa er, so må vi ta det derifrå, seier advokaten.

Hareid kommune sin advokat, Sverre Larhammer, seier til NRK at dei tek dommen til vitande, og at dei vidare vil studere avgjerda og snakke med kommunen sitt forsikringsselskap om vegen vidare.

Meiner dei gjorde alt dei kunne

Hareid og Ulstein kommune har heile tida meint at det som hende med Øvrelid-søskena er leit, men at kommunen gjorde alt dei kunne ut ifrå informasjonen dei hadde på den tida.

I Ulstein-advokat Terje Marthinsen sine avsluttande framlegg for retten peika han på tilsyna som vart gjort på Øvrelid-familien sin gard då ungane var små.

Han stilte spørsmål om der var dokumentert tilhøve og hendingar som førte til at barnevernet eller kommunen på denne tida burde ha gripe inn.

Eit gjennomgåande argument for kommunane er at barnevernet og sosialtenestene fungerte på ein annan måte før, og at terskelen for å ta barn vekk frå foreldra var, og er, svært høg.

Dei meiner at kommunane gjorde nok etter dåtidas standard og etter kva dei visste.

Søskena sin advokat på si side seier at det at det manglar dokumentasjon på dei tilhøva barna var i er nett det som er problemet – spørsmålet er ikkje kva staten visste, men kva staten burde visst og skjønt om tilhøva til barna.

Vart ikkje samde om forlik

Den siste runden i lagmannsretten var prega av at partane ikkje kunne einast om noko kompromiss.

I starten av rettssaka kravde Mette Yvonne Larsen om nær 90 millionar kroner til saman i erstatning til søskena. Undervegs i rettssakas åtte dagar sokk den summen til ti millionar.

Fleire gongar undervegs i retten har begge partar forsøkt å føreslå forlik. Lagdommarane oppmoda sterkt til at dei skulle verte einige, og kom ved eitt høve med konkrete forslag om erstatningssummar.

Dei siste forslaga før rettssaka var over var på to millionar for kvar av søskena frå Larsen. Kommunane tilbydde 669.000 til kvar av dei. Partane vart ikkje einige om nokon avtale.

Vert det fleire rettsrundar?

Både Øvrelid-søskena og kommunane dei saksøkte har anka i saka tidlegare. Trass i at det var oppe til Høgsterett tidlegare, handla det då om foreldingsspørsmålet.

Difor kan saka hamne hjå Høgsterett på nytt. Advokatane for dei tre som ikkje får erstatning har varsla at dei vil anke.

Det er i tillegg mogleg at saka kjem for Den europeiske menneskerettsdomstolen, noko som kan skje etter at Høgsterett eventuelt har behandla saka.

Denne artikkelen er delvis basert på journalistikk frå Vikebladet Vestposten og Sunnmørsposten som har følgd Øvrelid-saka i fleire år.