Færre små gardar – Johannes (18) satsar som bonde

I eit landskap som tatt ut av ein reklame for norsk landbruk ligg den vesle sunnmørsbygda Rovde.

– Det er ikkje like mykje gardsdrift her som det var før, da var det berre gard, gard, gard bortover her, seier Johannes Aksnes og peikar utover landskapet.

Sjølv om han framleis har to år igjen på vidaregåande, har 18-åringen likevel valt å satse som bonde, og tatt over hønseriet til bestefaren.

Travle dagar

I pakkerommet i hønseriet sorterer Aksnes rundt 7.000 egg kvar morgon, noko som tar to til tre timar. Etter det jobbar han på dei tre gardane til foreldra, og slår gras for fleire andre.

På gardane til foreldra er det både sauer og kyr, og Aksnes fortel at både han og dei tre yngre søskena hjelper til med arbeidet.

Samtidig må han fleire gonger om dagen sjekke at hønene har nok mat og vatn, at temperaturane er rette og at alt elles er som det skal på hønseriet.

– Viktig for beredskapen

Gardane på Rovdestranda er små i noregssamanheng, og talet på små gardar har gått jamt nedover i fleire tiår. Samtidig er det langt fleire store gardar enn før.

Dette held jordbruksarealet relativt stabilt, men gjer likevel matproduksjonen meir sårbar, seier Egil Hoen, nestleiar i Noregs bondelag.

– Berre litt over 3 prosent av arealet i Noreg er dyrka mark, spreidd rundt i alle krikar og krokar av landet.

– For å halde desse jorda i drift må vi ha bønder i nærleiken, og er derfor avhengige av å ha eit mangfaldig landbruk med både små og store bruk.

Ifølge Hoen er Noreg eitt av landa i verda med lågast sjølvforsyningsgrad på mat, og Stortinget har vedtatt å auke denne frå 40 til 50 prosent.

– Då er vi heilt avhengige av å ha nok bønder og å halde gardane i hevd framover, seier han.

– Ikkje tilrettelagt

Johannes Aksnes trur at å drive mindre gardar også er ein fordel når det gjeld dyrevelferd.

Han synest det er trist at små gardar legg ned fordi det ikkje lønner seg, og trur det må politiske løysingar til for å gjere noko med saka.

Les også: Hva skal vi spise hvisgrensene stenges?

Familien i nærleiken

Både far Jan Øystein Aksnes og bestefar Hallvard Hånes synest det er spennande at 18-åringen er villig til å satse på matproduksjon.

Faren tar det ikkje som ei sjølvfølge at alle barna vil bli bønder, men har vore opptatt av å formidle gleda over å produsere mat, og å gi dei moglegheita til å få ta del i gardsarbeidet.

Bestefar Hallvard Hånes er glad for at garden går vidare i familien.

– Mange gardar blir nedlagde, og den eldre generasjonen sit aleine igjen på gardane og ser at huset forfell. Så eg set veldig pris på at nokon vil drive dette vidare og satse slik eg har gjort.

Hånes har ikkje trekt seg heilt tilbake, men blir no leigd inn på kontrakt hos barnebarnet. Han held også eit auge med jobben som gjerast, noko barnebarnet berre synest er fint.

– Det er han bestefar som er «the big boss of this company». Og dette er jo eigentleg jobben hans, så eg kan ikkje komme her og gjere den dårleg, seier Johannes Aksnes.

– Kanskje ikkje for alle

Den unge bonden har lange dagar med timevis i traktoren gjennom sommaren – frivillig, understrekar han.

– Eg skjønnar ikkje kva anna det er å bruke somrane på. Det er kanskje ikkje eit yrke for alle, men for meg ligg det stor verdi i å kunne bestemme over mykje av tida mi sjølv, seier han.

Les også: Staten justerer tollen for tredje gong for å løyse «egg-knipa»

Med familien i nærleiken har han også høve til å ta seg litt fri ein gang iblant, og han var nyleg ei helg vekk frå garden på festival.

– Og det var jo kjekt det altså, men ... Eg synest jo det er kjekkare å køyre traktor.

18-åringen håpar han kan fortsette å drive garden også i framtida.

– Viss fleire hadde fått oppleve bondelivet, trur eg fleire hadde sett større pris på maten.