«Gyda» knuser nedbørsrekordar – men mange meiner at ekstremvêret slett ikkje var ekstremt – NRK Møre og Romsdal

Hopp til innhold

Ekstremvêret «Gyda» førte til stengde vegar og store øydeleggingar på Vestlandet og i Trøndelag.

Det blei målt l 50-årsflaum i elva Surna. Mange familiar måtte reise frå heimane sine, og i Stjørdal blei folk evakuert med båt.

Aldri før har NVE sendt ut så mange farevarsel på ein gong.

Samstundes var det mange som i sosiale medium tok til orde for at vêrvarslinga var overdriven, og at situasjonen slett ikkje var ekstrem.

Ein av dei er Knut Asle Goksøyr.

– Det er berre tull å kalle «Gyda» for ekstremvêr. Dette er mykje diskutert mellom folk i utkantane. Vêrmeldinga burde klare å melde meir presist i 2022, seier han.

– Eg skal ikkje underslå at «Gyda» gav dårleg vêr enkelte plassar, men det er milevis herifrå til Surnadal. Då går ikkje det an å melde ekstrem fare for flaum og skred her ute på øyane der alle veit at vatnet renn rett på sjøen, seier Goksøyr.

– Sjeldan

Frå mai 2018 starta Meteorologisk institutt å gradere farleg vêr etter farge.

Dette betyr faregraderinga av vêret

Meteorologisk institutt skal bidra til at samfunnet får betre moglegheit til å sikre liv og verdiar, og avgrense skadeomfang ved farlege vêrforhold. Slik forklarar dei kva dei ulike fargevarsla betyr:

Gult farevarsel

Gult farevarsel kan sendast for mange ulike vêrsituasjonar når vi forventar at konsekvensane er forholdsvis små. Dei fleste vil kunne fortsette med sine daglege gjeremål, men dei som planlegg å ferdast i råka område, bør vere merksame og vurdere aktiviteten ein ekstra gong. For eksempel kan det bli lokale straumbrot, forseinkingar i trafikken, og vind kan gjere det farleg å ferdast i fjellet. Andre gonger sende vi ut gult farevarsel når vi forventar større konsekvensar for langt fleire menneske, men er usikre på om været faktisk kjem. Derfor er det viktig at du les innhaldet i farevarselet for å kunne vurdere kva konsekvensar det vil ha for deg. Vêrsensitiv aktivitet krev overvaking av vêr og vêrvarsel, også når det ikkje er sendt ut farevarsel. Farevarsla ver evaluert vekentleg og årleg.

Oransje farevarsel

Vi sender ut oransje farevarsel når vi ventar at konsekvensane blir omfattande for mange menneske. Det vil vere ein reell fare for at liv og verdiar kan gå tapt, at vegar kan bli stengt og at avgangar med båt, fly og anna transport bli kansellert. Du må vere førebudd på alvorlege konsekvensar, og bør vurdere om det er forsvarleg å utføre planlagt aktivitet i områda som er råka av oransje farevarsel. Du bør i alle tilfelle utføre tiltak som kan avgrense skadeomfanget. Vi kan også sende ut oransje farevarsel dersom konsekvensane kan bli ekstreme, men usikkerheita er litt for stor til at vi vil sende ut raudt farevarsel. Nærliggande område vil ofte få gult farevarsel.

I vekene etter hendinga evaluerer vi farevarsla og publiserer ein rapport når evalueringa er ferdig. Eventuelle sjeldne vêrobservasjonar må verte kvalitetssikra før dei vert rekna som offisielle. Det kan ta nokre dagar. Inntil då reknar vi observasjonane som foreløpige.

Raudt farevarsel

Vi sende ut raudt farevarsel når vi forventar ekstreme konsekvensar som følge av vêret. Det vil vere stor fare for at liv går tapt, og det kan bli store øydeleggingar på eigedom og infrastruktur. Styresmakter og sivile i råka område bør utføre tiltak som bidreg til å sikre liv og avgrense skadeomfanget. Folk flest bør minimere ferdsel i råka område. Nokre raude farevarsel får ekstremvêrnamn, men gjeld varselet et mindre område, får varselet som regel ikkje namn. For at ein hending skal få tildelt et namn, må området med raudt gjelde et betydeleg landområde (landsdel/fylke/vesentleg del av fylke).

Kjelde: https://www.met.no/vaer-og-klima/ekstremvaervarsler-og-andre-farevarsler/faregradering-i-farger

Vêrvarslingsdirektør ved Meteorologisk institutt, Bård Fjukstad, er godt vand med kritiske tilbakemeldingar.

– Vi får høyre slikt så godt som kvar einaste gong vi melder fare, seier han.

Han peikar på at dei ikkje berre prøvar å varsle vêret, men også kva konsekvensar vêret får.

– Og det er ikkje ofte vi melder ekstremvêr. Om ein ser landet under eitt, så hender det ein gong eller to i året, seier Fjukstad.

– I store trekk så ser vi at varslinga trefte i tilfellet med «Gyda». Vi såg at her ville det kome eit heilt sjeldan uvêr. Saman med NVE vurderte vi at konsekvensane enkelte stader kunne bli veldig store. Då skal vi varsle med raudt farenivå, seier Fjukstad.

Gjorde at kommunane fekk førebu seg

Direktør på hydrologisk avdeling i NVE, Hege Hisdal, seier målingane deira viser at det var stor vassføring.

– Enkelte målestasjonar blei skylde på havet. Sjølv om det ikkje verkar ekstremt for alle, så var det ekstreme mengder vatn. Det verka nok ekstremt for dei som måtte evakuere, eller fekk kjellarane fulle av vatn, seier Hisdal.

Ho peikar på at varslinga deira gjorde at kommunane fekk førebu seg.

– Det ville vere svært ressurskrevjande om vi skulle gje eksakte varsel for små område som til dømes berre éin kommune. Vi melder for eit område, så må kvar enkelt kommune vurdere kvar problema kan kome.

Mange nye nedbørsrekordar

Foreløpige tal viser at det ligg an til 22 nye nedbørsrekordar under «Gyda». 13 i Trøndelag, 5 i Møre og Romsdal, 3 i Vestland og 1 i Innlandet.

Enkelte av rekord-stasjonane har lang historie. På Hegra i Stjørdal har det vore måling sidan 1895.

Aller mest regn blei målt på Emblem i Ålesund med 174 mm på eitt døgn.

– Det er ekstremt mykje medbør. Det blir 174 liter per kvadratmeter. Prøv å få plass til 174 mjølkekartongar på ein skulepult, seier statsmeteorolog Rafael Escobar Løvdahl.

– Eller tenk deg ei fotballbane på Emblem. Det vil ha regna over ein million liter vatn på den frå klokka 08:00 den 12. til klokka 08:00 torsdag 13., seier Løvdahl.

– Burde spare på kraftuttrykka

Knut-Asle Goksøyr kjem sjølv frå den vêrutsette øya Runde på Sunnmøre. Han meiner uttrykket ekstremvêr burde bli nytta langt sjeldnare enn i dag.

– Eg meiner berre nyttårsorkanen og kanskje «Dagmar» er vêr som i mi levetid kan omtalast som ekstremt. Meteorologane burde spare kraftuttrykka til den dagen det verkeleg trengst, seier han.