Når ord blir farlege

– Yes, Allahu Akbar!

Dette er orda Nora Mehsen, 28, kan finne på å bruke dersom ho ser ein perfekt moden avokado i butikken. Eller i ein meir oppgitt tone, dersom ho kranglar med kjærasten og treng litt styrke.

Det arabiske bøneropet, som betyr «Allah er størst», har vore med den unge muslimen gjennom motgang, glede, sorg, kjærleik og usemje. Nora er ein profilert samfunnsdebattant, og mottar både kjeft og ros for meiningane sine. Ho har mellom anna blitt kåra til ei av Noregs kulaste kvinner av tidsskriftet Minerva, og omtalt i Dagens Næringsliv som ei av dei unge muslimske kvinnene som utmerker seg.

Ikkje sjeldan har ho ytra orda inni seg under ein debatt, når ho treng å roe seg ned og telje til ti.

«Allahu Akbar» minner Nora om barndommen. Om morgonar i Amman, Jordan, der ho besøkte bestemor si. Ho ser for seg morgonsola gå opp over byen. Ho høyrer ekkoet av bøneropet mot kvite steinveggar. Ho ser bestemora bøye seg i bøn fem gongar om dagen, sveipt inn i eit klede.

For Nora Mehsen er dei to orda personlege. Dei er ein del av kulturen hennar, dei store og dei små tinga, kvardagen.

For andre er dei ein måte å forsvare drap på.

I dag blir dei goda minna skyvd vekk av ein annan assosiasjon. Terror.

Frykt og tryggleik

«Begge ropte «Allahu Akbar» under angrepet.» Setninga er henta frå ein nyheitsartikkel om knivdrapet på ein britisk soldat i London, 2013. Dei siste åra har uttrykket ofte blitt referert til i slike samanhengar. To menn ropte det ut då dei angreip satiremagasinet Charlie Hebdo i 2015. Augevitne skal ha høyrt det same under angrepa på Paris i november 2015 og rett før drapet på den russiske ambassadøren i Tyrkia i 2016.

– Dei konkurrerer mot kvarandre, den gode tydinga og terror-assosiasjonen som eg no har fått, seier Nora.

Ho sit på ein oransje sofa i leilegheita ho delar med kjærasten, som har blitt sendt ut for å lufte hunden. Rundt hovudet har ho tulla eit svart sjal, håret stikk så vidt ut. Svarte sminkestrekar snirklar seg elegant rundt auga. Det er varmt i lufta, og berre nokre dagar sidan terroristar ropte «Allahu Akbar» medan dei gjekk til angrep på folk på London Bridge.

På bordet står tre glas med fersk appelsinjuice og ei skål med morellar. Linn Widad Firdaous Nikkerud (22) og Susann Yousra Firdaous Nikkerud (17) er på besøk. Linn har langt, krøllete hår, Susann har håret sett opp i ein knute.

– Det innlegget du skreiv i burkini-debatten var så viktig, seier Linn til Nora.

Dei har blitt kjent med kvarandre gjennom debattutvekslingar i media. Systrene, som har norsk-marokkansk familie, vaks også opp med «Allahu Akbar» som eit fredfullt uttrykk. Dei har sterke motførestillingar mot at terroristar tar i bruk det kjæraste uttrykket dei kjenner.

– I Koranen er Gud skildra med 99 namn. Når vi seier at Gud er størst, så seier vi samtidig at kjærleiken er størst, at tolmodet er størst, at tilgjevinga er størst … Det er det «Allahu Akbar» betyr for meg, seier Linn.

Når sjølvmordsbombarar ropar at Allah er størst, hevdar dei dermed samtidig at godleiken er størst. Det passar ikkje med handlingane deira, meiner ho.

– Uttrykket er veldig misbrukt, og det er lite samanheng mellom tydinga og handlingane til terroristane.

Nora og Susann nikkar engasjert. I kvardagen kan dei bruke uttrykket på linje med «Wow», «Takk og lov», eller «Herregud»; som når ein får toppkarakter på eksamen.

For ei stund sidan sat Linn fast i ein karusell på tivoli i Oslo. Etter kvart som karusellen byrja å gå opp, fekk ho hjartet i halsen og kjente på angsten.

– Då var det sånn Allahu Akbar, eg lovar å bli ein betre muslim! Aaaaa!

Ho gestikulerer og ler av seg sjølv.

–La meg leve, liksom, kommenterer Nora lattermildt.

Linn nikkar:

– La meg leve! Eg brukar det når eg er redd, glad, når eg gret. Eg brukar det fordi ordet kan skape ei form for tilfluktsrom. Då går eg inn i ei sinnsstemning der eg tenkjer at «Gud finst, Gud tar vare på meg». Ordet er ein del av min identitet. Fordi det gir meg tryggleik og kjærleik.

Makt over språket

Kva er det som gjer at nokre assosierer eit ord med tryggleik, medan andre kjenner frykt? Ifølgje språkforskarar har det med kva bakgrunn, erfaring og kontaktnettverk ein har frå før av. Ord blir kopla til assosiasjonar, og lagra i hjernen.

Terrorgrupper ynskjer å gripe inn i dette landskapet på fleire måtar. For å betre forstå kvifor, og korleis, tar vi turen til eit sommarstille universitetsområde i Oslo. Inn ein gang på Institutt for kulturstudiar og orientalske språk ved Universitetet i Oslo deler tre stipendiatar kontor. Her sit Mathilde Becker Aarseth og studerer den såkalla Islamske Staten (IS) sine forsøk på statsbygging. På pulten ligg ein gullfarga visittkorthaldar kjøpt i Irak, full av namn ho har blitt kjent med frå feltarbeid i landet. På veggen heng ei heimesnikra tidslinje over terrorgruppa.

– IS vil skape identifisering med si sak, og prøvar å appellere til religiøse kjensler og assosiasjonar som muslimar flest har, seier Becker Aarseth.

Ho trur at dei brukar nettopp «Allahu Akbar» fordi dei ynskjer å ta definisjonsmakta over kva islam er.

– IS ser på seg sjølv som den einaste legitime representanten for islam, og har nulltoleranse for andre tolkingar av religionen. Dei bruker aktivt omgrep og symbol frå Koranen og muslimske kjelder som underbyggjer deira verdsbilete, forklarar ho.

Ei arabisk ordbok kjem fram på bordet. Becker Aarseth leitar røynd fram det aktuelle ordet, som har mange ulike tydingar. Sjølv om det mange plassar i verda ikkje er knytt til terror, meiner ho at IS delvis har lukkast med å ta makta over «Allahu Akbar». I media blir terrorangrep med dette utropet stadig kopla til IS, men:

– Ofte har ikkje gjerningsmennene ein uttalt, offisiell lenke til IS. Berre ein seier «Allahu Akbar», kan det bli tolka i media som eit teikn på at ein høyrer til IS. Det offisielle narrativet blir at det er ein IS-aksjon, og dermed blir uttrykket knytt enda nærmare til gruppa, trur Becker Aarseth.

Kapra «Den islamske staten»

Leitar ein i terrorismens blodige historie, finn ein mange tidlegare døme på at nettopp «Allahu Akbar» har blitt ropt ut under angrep. Mellom anna julaftan 1994, då menn frå ei islamistisk gruppe (GIA) kom seg inn i eit Air France-fly som skulle til Paris. Dei hadde som mål å styrte inn i Eiffeltårnet, men blei stoppa før dei kom så langt.

– Dette er eit mønster som går langt tilbake i islamistisk terrorisme, seier Nick Sitter, professor i politisk økonomi ved BI, på telefon.

Han står bak den ferske boka «Terrorismens historie: Attentat og terrorbekjempelse fra Bakunin til IS».

Sitter meiner at dei som skal kjempe mot terror, som politikarar og sikringsmyndigheiter, må passe seg for å ukritisk bruke terroristane sitt språk. Mellom anna nemner han at IS har kapra merkelappen «Den islamske staten». Ordet «jihad» er eit anna døme.

– Det kunne i utgangspunktet like gjerne bety ein indre kamp som ein væpna kamp, men dryp i dag av blod, seier Sitter.

Professoren forklarar at terroristar har tre kommunikasjonsmål. Dei vil nå fram til regjeringa, som dei ynskjer å påverke, skape frykt hos samfunnet, som dei angrip, samt oppfordre eigne tilhengjarar til å mobilisere.

– Difor er angrepa i seg sjølve ein type kommunikasjon. Dei kommuniserer klart og tydeleg ein ideologi, seier Sitter.

«Akkurat det terroristane vil»

Heime hos Nora Mehsen sit praten laust blant dei tre veninnene, men bak latteren skjuler det seg bekymring. Susann fortel om muslimske vener som er redde for å seie «Allahu Akbar» offentleg.

– Dei vil ikkje at nokon skal tru at oi, no kjem det til å eksplodere. Så dei blir redde for å bruke noko som eigentleg er brukt til å be med. Det er veldig synd.

Dei kan forstå at nokre knyter orda til frykt, ettersom det har vore utført mange slike terrorangrep dei siste åra.

–Viss eg hadde høyrt nokon skrike «Allahu Akbar» på togstasjonen, så hadde eg blitt bekymra. Eit ord som på ein måte står meg så kjært, skremmer meg også, fordi det kan koste meg livet. Og det er jo akkurat det terroristane vil, seier Linn.

Systrene har dårleg tid fordi «dei må på styremøte snart». Dei tar ein kjapp selfie med Nora, klemmer, og er på veg ut døra.

Det blir stille i leilegheita då dei har gått. Snart er kjærasten på veg heim med hunden.

Nora følgjer opp:

– Eg tenkjer at det også handlar om mangel på kunnskap. Om kor naturleg dette uttrykket er over heile den muslimske verda.

– Ein kan sjå ei nyheitsscene der ein sjølvmordsbombar nettopp har ropt «Allahu Akbar» og sprengt seg i lufta, og så ser ein hjelpearbeidarar som prøvar å grave fram menneske, og ropar det i desperasjon. Berre med nokre få minutt mellomrom kan det bli brukt i så forskjellige meiningar.

Artikkelen er delvis basert på utsegner frå radioprogrammet «Sommer i P2», der Nora Mehsen fortel si historie med eigne ord.