FORFATTERJAKTEN 2022

Store guten min

AV: SAUEN

Sauen er en kjent, norsk forfatter, men hvem? Let etter hint i tekst og bilder. Lenke til svaret finner du nederst.

***

Eg sto inne på ungdomsbutikken på kjøpesenteret då det peip i veska, og eg rygga bak frå buksestativet og greip telefonen.

– Er du der igjen?!!? sto det på skjermen. Det var frå Janne. Eg opna meldinga og svarte med det same:

– Kva meiner du?

– På Carlings?

Eg nølte litt før eg svarte:

– Nei.

Det dunka i både handflatene og i brystet, men eg lukka auga og pusta djupt inn gjennom nasa før eg slo av lyden på telefonen og sleppte han ned i veska før eg vende merksemda tilbake til buksestativet. Plukka raskt med meg to bukser, sjekka berre storleiken, og skunda meg deretter over til genserstativet, der eg straks såg at den fremste av hettegensarane var i XS, og så tok eg den.

Eg gjekk til kassen og la varene på disken, kika over skuldra, drog lommeboka fram frå veska med det same.

– Ville han ikkje vere med?

– Hm?

– Ville han ikkje vere med? gjentok ekspeditøren, og det slo meg at eg hadde fått det same spørsmålet sist, for det var vanleg at mødrer kjøpte klede til sønene, men at døtrene kom sjølv.

– Nei, sa eg

– Det er vel ganske vanleg?

– Ja, det kan eg love deg, svarte ekspeditøren,

– Eg såg jo at du ikkje handla til deg sjølv, lo han, og eg lo også innforstått.

– Gutta gidd ikkje, men jentene kjem som regel åleine.

– Heilt typisk, kniste eg.

– Og like typisk er det at mor eller far kjem tilbake etter eit par dagar fordi kleda absolutt ikkje fall i smak hos poden.

– Ja, det vil eg tru.

– Kor gammal er han?

– 14

– Dei veks jo ein meter i månaden på den alderen.

Eg lo medan han fjerna alarmen på hettegenseren, og sa at det var spesielt i den overgangen mellom barnestorleik og vaksenstorleik, at det ikkje var så lett å velje butikk lenger.

– Nei, sa ekspeditøren, og heldt fram, – det blir 2800 kroner.

– Det hender jo at kleda i barneavdelingane framleis passar, men så føler ein seg for stor til det, sa eg medan eg la kortet på terminalen.

– Ikkje sant, sa han, og så blei det stille ei stund.

– Du må trykke kode, sa han.

– Åja, sa eg, lett raudnande, og trykte raskt på tastane.

– Eg har blitt så van med å berre kunne legge kortet rett på.

– Ikkje noko problem, sa han,

– Håpar kleda fell i smak, avslutta han. Eg tok imot posen han strakk fram.

– Det gjer dei nok.

Ute igjen sette eg meg på ein av dei grøne skinnsofaene i gågata mellom butikkane før eg tok fram telefonen og opna meldingstråden med Janne igjen.

– Jo, det er du! hadde ho skrive,

og så

– Mamma!

og så

– SVAR!

og så

– No ringer eg pappa!

Eg la ned telefonen ved sidan av meg og tenkte at ho kunne jo ikkje vite kor eg var, ho gjetta berre. Eg kika opp igjen i posen. Buksene eg hadde kjøpt, var slike ein kunne dra rett på seg, ei med kamuflasjemønster og ei heilt svart. Hettegensaren var sterkt oransje, med eit lite gult merke på høgre bryst.

Det banka hardt i brystet, og eg plukka opp reklamebrosjyra ekspeditøren hadde lagt ved. Ungdommane som poserte i hettegensarane såg keitete ut sjølv med dei poserande andleta, midt mellom barn og vaksen. Medan eg sat der, kom det inn ei melding frå Tore.

– Eg har snakka med Janne. Ho seier du er ute og køyre igjen. Eg kjem innom deg etter jobb.

– Det treng du absolutt ikkje, tasta eg, – Ho overdriv. Ho er ikkje psykolog sjølv om ho tar valfag i psykologi, og ho diktar opp ting.

– Ho er redd for deg, det er omsorg, tasta han.

– Ho trur eg er og handlar klede til Jostein igjen, men det er eg ikkje.

Eg blei sitjande og sjå på telefonen medan han svarte.

– Veninna hennar jobbar på smykkebutikken på senteret.

Eg kasta raskt eit blikk mot rekka av butikkar framfor meg, og smykkebutikken låg ganske riktig like ved sidan av Carlings. Ei ung kvinne med langt, mørkt hår sto bak disken og såg inn i skjermen på ei datamaskin. Eg kjende henne ikkje att, og ho såg ut som ho var minst tjue. Men ho kunne jo vere på Jannes alder likevel, det er heilt umogeleg å sjå skilnad på tenåringsjenter og vaksne. Då ho såg opp, såg ho rett på meg, men då ho skjønte at eg såg på henne, vendte ho blikket raskt tilbake mot skjermen.

– Har ho tilsett spionar no, eller? tasta eg tilbake, – og kvifor går ikkje denne venninna på skulen?

– Eg kjem uansett innom, tasta Tore. – Det er mitt hus også.

– Eggg kjoper deg ut! freste eg så skrivefeila spruta, men eg fekk ikkje noko svar.

Eg gjekk raskt ut i parkeringsgarasjen og sette handleposen i bilen, og spente nokre gonger i bildekket framme, før eg gjekk på bakeriet. Eg kjøpte meg kaffi og eit halvt rundstykke med kvitost og paprika, og fann eit bord med utsikt mot rulletrappene.

Det var ikkje mange å sjå på på denne tida av dagen, men eg kunne finne ei slags ro berre av å sjå på korleis trappetrinna forsvann inn i golvet på toppen, og eg måtte roe meg no. Tore kom til å kome innom. Det hjelpte ikkje å seie noko til han. Han «brydde seg», og blanda seg inn rett som det var, sjølv om det var tre år sidan vi blei skilde.

Janne var også innom rett som det var, og som regel utan å gje beskjed. Eg hadde ikkje lenger omsorgsansvar for henne, det var ikkje noko eg sjølv hadde bestemt, men slik hadde det blitt. Ho hadde uansett ikkje omsorgsansvar for meg heller, men det var det ganske så opplagt at ho innbilte seg. Og når dei dreiv og «kom innom», så var det jo for å kome brått på meg og oppdage om eg skjulte noko for dei, eg skjønte såpass, men det skapte ikkje noko hyggeleg atmosfære mellom oss på dei besøka.

Dersom eg til dømes sat midt i middagen når ho kom, men ikkje hadde noko å by henne. Då ville ho til dømes seie at ho ikkje var svolten, men likevel bli sitjande der medan eg åt. Ein gong spurte eg henne om ho hadde anoreksia, ettersom ho berre sat der og såg på andre som åt, men då såg ho på meg som om ho hadde funne ein feil, ho fekk det der sjølvrettferdige andletet som når som helst kunne bryte ut i eit anklagande

– Mamma!

I staden sa ho:

– Dei som har anoreksia, er undervektige. Det er ikkje eg.

– Eg har lese at ein kan vere sjuk sjølv om det ikkje viser på kroppen, sa eg, berre for å ikkje tape diskusjonen med ein gong.

– Då heiter det spiseforstyrringar, ikkje anoreksi, sa ho.

– Poteto, potato, sa eg, men ho heldt fram å argumentere

– Anoreksi er den mest alvorlege psykiske lidinga som finst, ettersom dødstala er så høge. Dei som har spiseforstyrringar, kan leve heilt vanlege liv, dei klarer som regel å dekke over lidinga si ettersom kroppen ikkje viser den så tydeleg fram.

– Men dei lid?

– Ja, dei lider jo under å tenke altfor mykje på mat.

– Eg likar å tenke på mat. Det gir meg ikkje lidelse, det gir meg glede.

– Mamma! sa ho, og det var sjølvsagt eit anklagande «mamma» uttalt med det som mål å få meg til å forstå at no måtte eg gje meg, og så gjorde eg det. Eg heldt meg i eit halvt minutt.

– Desse spiseforstyrra, er det sånn at dei tenkjer at dei skulle likt å ete ein is, men så kan dei ikkje ete den isen, fordi dei trur det vil føre til at dei legg på seg?

– Mamma.

– For i så fall, så er eg også spiseforstyrra.

– Du er ikkje spiseforstyrra.

– Berre vanleg forstyrra?

Janne heldt stilt ei lita stund.

– Ja, eg trur du er litt forstyrra.

– Du har opplevd eit traume, la ho til, med hovudet på skakke.

– Det har vel for faen du òg, sa eg, idet eg reiste meg så fort at stolen fall bakover.

– No oppfører du deg slik at eg er nøydd til å gå, mamma, sa Janne beherska.

– Ja, kom deg ut! brølte eg.

– Og kom ikkje tilbake! la eg til, men det visste eg ho ikkje kom til å bry seg om.

Av og til står det folk i rulletrappene. Det er for tidleg på dag til at det er mange, men nokre av dei tilsette på senteret bevegar seg rundt, tilliks med meg. Og pensjonistar, turnusarbeidande og mødre i mammapermisjon.

Eg hugsar eg gjorde det same då eg hadde småbarn. Først Janne, og deretter Jostein tre år seinare; då var eg verdsvand og kunne vise andre mødrer triks for å få babyar til å sove, triks for å få dei til å rape, slike enkle ting som hadde vore så vanskeleg med Janne, men som med Jostein aldri var noko problem.

Fleire av dei mødrene har eg framleis kontakt med, noko redusert, kanskje, men eg følgjer med på det dei deler i sosiale medier, eg sender julekort, og no har eg også begynt å planlegge konfirmasjonsgåver.

Det var innkjøpa av klede til Jostein som gjorde at Janne og Tore begynte å bekymre seg igjen. Eg hadde ikkje begynt med dette då dei flytte ut. Dei flytte ut i ein periode då eg var sjuk. Så lenge eg var innlagt, kunne dei fint bu i huset, men det nytta ikkje å bu der med meg når eg var heime. Tore hadde lagt det fram som eit omsyn til Janne, og det kunne eg ikkje nekte for, i alle fall ikkje når eg var klar nok i hovudet til å forstå at det var sant.

I periodar sov eg heile føremiddagen, og vandra heile natta. Eg hadde nok sett korleis uttrykket festa seg i andletet hennar, ei oppvakt mine, men strekmunn. Eg kunne stå lent over oppvaskkummen med hendene stivna nede i vatnet, og blikket stivt festa ut på trampolina på terassen, og så kom eg til meg sjølv når ho dukka opp i sidesynet med blikket sitt. Men med mykje tid åleine kunne eg mane dette andletet fram, og forstå uttrykket. Kanskje er det det same uttrykket ho sit med når ho passar meg på kjøkenet over middagen, men då gjer eg ein innsats for å ikkje sjå på henne. Det endte med brøling allereie den gongen.

– Du kan vel for faen ta å skru ned den trampolina, brølte eg til Tore, og Janne skvatt unna.

– Det er jo ikkje som om nokon brukar henne lenger!

Eg et opp rundstykket og svelgjer kaffien, eg får det brått travelt. Tore sa han skulle kome innom etter jobb, men han kan like gjerne finne på å kome innom i lunsjen, sånn at han kan ta meg på fersken med handleposen. Det hjelper ikkje å seie at eg brukar pengane mine på kva eg vil, for dei set det heile inn i eit «større bilete», som dei seier, og Tore hjelper meg økonomisk, det har han gjort sidan eg blei ufør.

Vel heime går eg raskt opp til Josteins rom med posen. Senga står fint oppreidd, eg kjøpte ny seng til han då han fylte 14, det var på høg tid å skifte ut den smale senga og skumgummimadrassa.

Eg hadde også fjerna ein del av dei gamle plakatane, og hengt opp nokre eg syntes var meir aldersadekvate. På skrivebordet hans står det ein kopp med skrive- og teiknesaker, eg putta ein passar og ein linjal oppi for nokre veker sidan, men no tar eg berre ei saks og klipper av prislappane på buksene og hettegenseren. Eg held det opp framfor meg. Ein 14 år gamal gut er nesten like høg som ei 40 år gamal kvinne. Eg smiler og ristar på hovudet, før eg legg plagga inn i skapet hans. Store guten min. Så set eg meg på senga.

Etter berre nokre minutt høyrer eg at telefonen plingar igjen, så eg skundar meg ned trappa og ser at det er Tore.

– Eg kjem i lunsjen, ser deg straks.

– Fuck you! har eg lyst til å svare, men eg svarer ingenting. I staden skundar eg meg opp igjen på rommet til Jostein, og tar ut kleda frå skapet. Eg puttar alle saman i ein plastikkpose, og knyter igjen. Tar på meg crocsa, og småspring dei 250 skritta opp til Fretexcontainaren. Drar ned spaken og legg posen i opninga, dyttar opp igjen så fort at metallet syng.

Eg rekk såvidt å setje meg ned ved kjøkenbordet før eg høyrer bilen til Tore på grusen utanfor. Eg veit kva han skal seie, eg speler det av i hovudet når eg ser han gå over plenen, over feltet der trampolina sto, der Jostein tilbrakte mesteparen av sommarettermiddagane i barneskuleåra. Når han kjem inn, kjem han til å seie det med ein gong, det er nesten som det har blitt eit fast rituale.

– Jostein finst ikkje meir.

– Trur du at eg ikkje veit det? kjem eg til å svare.

– Du oppfører deg som om du ikkje veit det, kjem han til å seie, og så byrjar eg anten å gråte, eller så klarer eg å stenge det inne.

***
Illustrasjoner: Veronica Lüthcke
Har du fattet forfatteren, eller trenger du noen hint? «Sauen» har skrevet prisbelønna bøker og teater, og er verken redd for å si fra eller å bli regna på.
Riktig svar finner du her