- TITTEL: Over fjellet
- FORFATTAR: Hanne Ørstavik
- FORLAG: Forlaget Oktober
Handlinga i «Over fjellet» er kort fortalt at ein norsk forfattar reiser til Paris, der ho møter ei rekkje menn som ikkje gjer særleg inntrykk. Deretter dreg ho til Sør-Frankrike for å gå over eit fjell. To andre kvinner tek same turen dagen etter henne, i regn.
Den utforskande metoden
Dette hadde vore nok i massevis, dersom romanen hadde innfridd på andre måtar. Ørstaviks hovudpersonar får stadig større plass til refleksjonar over eksistensielle spørsmål og ikkje minst over eigne reaksjonar på det dei opplever.
Mykje stor litteratur har kome ut av dette; alle Ørstavik-lesarar vil kunne kjenne att den heilt spesielle måten kvinnene borar inn i spørsmåla på: insisterande, sjølvkritisk, utan omsyn til anna enn dette: å finne ut av det og å kome nærmare ei løysing. Kanskje forløysing er eit rettare ord.
På leit etter «virkeligheten»
Felles for Irma og fleire av forgjengarane hennar er nemleg at dei føler eit skilje mellom seg sjølv og livet, ja sjølvaste «virkeligheten». Språket maktar ikkje å fange opp meiningane og sende dei vidare til andre, menneske greier ikkje å møte kvarandre fullt og heilt, det er juv, hinner, slør eller polstringar som skil og gjer at livet kjennest uforløyst.
Både religionen og kunsten har tidlegare vore prøvd som moglege vegar gjennom denne hinna, mens kropp og seksualitet har vore særleg grundig granska i dei seinare romanane. Går vegen vidare gjennom kroppen? Kva skjer når ein ser på sex som «impulsive gleder», og korleis kan ein kunstnar forplikte seg på den einaste eine? Irma granskar eigne kroppslege og mentale reaksjonar som ein forskar i laboratoriet. Det er tidvis engasjerande, ikkje minst på grunn av Irmas engasjement.
Bikkar over i det banale
Med same intensitet søkjer ho også kontakt med det barnet ho ein gong var. Dei to andre kvinnene i romanen er ute på noko av det same. Her buttar det for alvor for denne lesaren. Dei to kvinnene blir aldri interessante, og det indre barnet og alle draumane bikkar over i det banale: Å drøyme om ein nøkkel og tenkje det er nøkkelen til barndommen fører meg verken næmare Irma eller meg sjølv, snarare tvert imot. Intensjonen er klar:
Med all respekt for undersøkinga, denne gongen ser eg ikkje «det store i det». Trass i at Irma altså gjer ein heiderleg innsats, er ho lett å gløyme. Kanskje fordi forgjengarane hennar i dette forfattarskapet har gått deler av denne løypa før, og det på ein måte som overstråler Irma?
Likevel, mot slutten finst eit par episodar som kan type på eit gjennombrot som kanskje fører henne nærmare det ho lengtar etter. I så fall kan det love godt for neste kvinne ut.
- Fleire bokmeldingar frå NRK:
«Tankespinn» av Kari Stai:
«Verda er ein skandale» av Agnes Ravatn:
«Berge» av Jan Kjærstad:
