Etter å ha granska den innvikla kjærleiken gjennom to romanar, er det no sosialdemokratiet som blir lagt under lupa til svenske Lena Andersson. Og vel kan erotiske forviklingar verke hakket meir heftig, men granskinga av folkhemmets vekst og forvitring er fylt av indre spenningar, ideologisk så vel som inni mannen som har fått rolla som ursosialdemokraten i romanen «Sveas sønn».
Ragnar Johansson er fødd i 1932, året som markerer starten på ein lang regjeringsperiode for «sossarna». Mor hans ber namnet Svea Svensson, det er neppe tilfeldig, det heller. Når Ragnar legg seg nær landsgjennomsnittet og får to barn – jente og gut – med fru Elisabet, skal ingen vere i tvil: Her har vi ein modellfamilie som skal illustrere utviklinga gjennom 1900-talet.
Pulver til medelsvensson
Romanen opnar med ei finte. I det symboltunge året 1999 skal ei ung kvinne skrive ei avhandling om «modernitetens svenske mentalitetshistorie». Ragnar blir testa som mogleg intervjuobjekt, men fell gjennom. Han var for «vanleg». Den postmoderne forskaren er på jakt etter dei som skil seg ut; dei som viser sprekkene i systemet.
Men «Sveas sønn» er nettopp oppteken av å ikkje skilje seg ut. Han vil vere ein vanleg mann som gjer jobben sin. For løna vil han byggje hus og forsørgje familien. Ikkje eit stort hus, nei, eit heilt vanleg hus, som liknar på ein prikk på alle dei andre vanlege husa. Livet er rettlinja og bygd på fornuftige prinsipp. Mat bør ein lage av alle pulvervariantane som er komne på marknaden: næringsrik, billeg, enkel føde for moderne menneske.
Her skil han seg kraftig frå mor Svea som bakar og syltar og lit på Vårherre. Og frå barna sine, som frå tidleg ungdom forfektar meir individuelle synsmåtar.
Korleis vil vi ha det?
Er så Ragnar ein tragisk helt? Er han berar av positive verdiar som er blitt knust til grus i det nye samfunnet der glade, konsumerande individualistar flyt rundt?
Mnja. Den sympatiske ideen om eit godt liv for alle, fører vår mann inn i ein reguleringsiver som blir både rigid og totalitær. Når Berlinmuren fell, sympatiserer Ragnar med grensevaktene som gjer jobben sin og held orden.
Romanen er fortalt av ein lett distansert forteljar, som let ulike syn på stat og individ gnure mot kvarandre under historia: Er det slik at mennesket skal formast til eit sosialt vesen gjennom å innordne seg i eit system, eller er mennesket forma frå starten av og bør få utfalde seg innanfor minimale rammer?
Det totalitære og urettferdige samfunnet ligg og lurer i ytterkanten av begge ideane, både den om det samfunnsskapte og om det sjølvskapte individet. Lena Andersson opnar for gode diskusjonar om framtidssamfunnet i denne romanen om 1900-talet.
Passar for deg som:
- Interesserer seg for korleis ein skal skape eit godt, fritt og rettferdig samfunn
- Aldri har uroa deg over at heimelaga syltetøy er momsfritt
Fleire meldingar frå NRK
Trude Marstein byggjer stor litteratur med bitte små byggjeklossar: ein liten geip, eit solbrunt lår, eit marmorkakestykke, eit hugskott. Kva er det som gjer at vi lesarar gong på gong blir forført av slikt?
Marit Eikemos nye roman «Gratis og uforplktande verdivurdering» er en litterær prestasjon i et landskap der alt er grønnere på den andre siden.
I «De kommer til å drukne i sine mødres tårer» tar svensk-ugandiske Johannes Anyuru oss med ut på en mørk og fascinerende reise til sitt verste mareritt.
