Seriar er lumske på den måten at det har så lett for å gå nedoverbakke med kvaliteten etter ei bok eller to. Derfor er det moro å kunne konstatere at den fjerde og kanskje siste romanen i serien om finnane ved svenskegrensa held høgden og det er berre å slå fast at Britt Karin Larsen med dette har levert eit verk av høg klasse.
For eit liv
Lina, kvinna som greier å overleve og halde motet oppe under dei mest karrige forhold, og bjørnejegeren Taneli, som begge var sentrale i første roman, dei vandrar her mot solnedgangen. Rundt dei finst barn og barnebarn, fyllikar og syfilisramma, gjerrige kvinnfolk og slike som aldri gløymer ein urett, fattige og rike, prestar og dei som hugsar runene og gamle trolldomskunster men som ikkje snakkar høgt om det. Døden kjem frå skogen, frå tre som dett der dei ikkje skal, frå bjørnar som vert erta, frå tømmer som vasar seg til under fløyting. Døden er nesten alltid brå, og den kan også kome for eiga hand.
Måten
Over dette myldrande mikrokosmoset vaktar ein allvitande men likevel spørjande forteljar, eg ser for meg ei klok og overberande gammal kone som har sett nok av livets dårskap til ikkje å la seg sjokkere, men som likevel har sans for desse små puslingane som lever og døyr der nede. Den allvitande forteljaren gjev seg god tid både til å vite, spørje og ikkje minst til filosofere over livet slik det ytrar seg reint alment før blikket zoomar raskt inn på personar og situasjonar. Mykje av særdraget ved desse romanane ligg nettopp i denne forteljemåten og denne forteljarstemma.
Folk og kapital på vandring
”På stien mellom Lauvåsen og Mostamägg går en gammel mann og snakker til seg selv, slik tar han vare på det språket som snart vil være glemt”. Der har vi Noppi-Mattis og der har vi tida som går og som sender språket hans i gløymeboka. Andre ting endrar seg også i løpet av manns minne: Skogen er no i ferd med å bli oppkjøpt av rike brukseigarar, ungdommen dreg til Christiania eller til USA, folk har fått eit val og då er det mange som vel bort fattigdom og slit på Finnskogen.
Den individuelle lagnaden til fleire av finnskogingane blir knytt tett inn til desse historiske endringane og dermed blir ikkje dette berre ei bygdekrønike; på same tid er det ei historie om korleis storsamfunnet gjer seg gjeldande på ulikt vis for folket i skogane gjennom at både folk, industri og kapital flyttar seg etter nye mønster.
Overdådig og burlesk
Britt Karin Larsen skildrar eit karrig liv, urettferdig fordeling av goder. Ho gjev også plass til den enorme kapasiteten folk har til å greie seg, og til no og då å pine noko glede ut av eit liv. Det overdådige bryllupet på Mostamägg midt i romanen er skildra med slike burleske, visuelle detaljar at det kunne blitt ein heil film berre det.
Dryge drammar
Forfattaren kombinerer stor kunnskap, innleving og forteljekunst. Finnskogenromanane til Britt Karin Larsen er av dei sterkaste drammane samtidslitteraturen har å by på. Dei bør nytast i kronologisk rekkjefølgje.
