Finst det bever i Saudi-Arabia?

I fjor var romanen «Beveren» på kortlista til The International Prize for Arabic Fiction. I år er boka komen på norsk. Forfattaren Mohammed Hasan Alwan (f.1979) har skrive tre romanar og bur og arbeider i Ryiadh, ein by det sjeldan vankar romanar frå på våre breiddegrader. Men det skjer ting med den arabiske romanen for tida, forklarer Alwan i eit intervju med nettstaden Beirut 39, der ei gruppe på 39 utvalte arabiske forfattarar under 40 blir presentert. Om forfattaryrket seier han elles at det er "somewhat inconsistent with my family tradition". Ingen fest i heimen når forfattarsonen gjer suksess, altså.

Ryiadh-Portland

Hovudpersonen Ghalib er ein ung mann frå ein velståande familie. Foreldra hans blei skilt rett etter han var fødd, det var mor som ville det. Begge har nye ektefeller og nye barn, og Ghalib føler heile livet at dei ikkje likar å bli mint på at han finst. Tilveret byr på materielt overskot og lite kjærleik og omtanke, og vår mann virrar nokså planlaust rundt både i Riyadh og etterkvart i USA der han slår seg ned av høgst uklåre grunnar. Så langt liknar dette til forveksling på ein norsk samtidsroman om den unge mannen utan retning i livet.

Ueksotisk

Den som er på jakt etter eksotiske, arabiske netter eller opprørande rapportar om brot på menneskerettane eller studiar av valdeleg islamisme, vil bli skuffa over denne romanen. Ghalib er mest oppteken av kvar han kan få møtt den gifte elskerinna si igjen, ei kvinne han har elska i 20 år. Begge forstod at det ikkje kunne bli dei to på grunn av foreldra. Slik sett kan det liggje ein kritikk her av arrangerte ekteskap, men på den andre sida verkar vår mann nokså tilfreds med at han kan forlate henne att etter relativt kort tid.

Opprør?

Som lesar jaktar eg på det som er annleis enn i den norske romanen og det som er ulikt i samfunnet som dannar bakteppe. Det er trass alt ikkje kvar dag ein les romanar frå Saudi-Arabia. Og det er klart det finst forskjellar: Alle som gjer manuelt arbeid kjem frå andre land, ei kvinne som har dradd ut i byen berre med den mannlege sjåføren og utan anstand er ute og køyre og det ikkje berre i bokstavleg fortand, far er ein fjern patriark som herskar med makt og dynasti-idear og ikkje med omtanke for det einskilde familiemedlemmet. Likevel er forskjellane nedtona. Her er ingen religiøse feider, hovudkonflikten i den grad den finst, går mellom kollektive tradisjonar og individuell fridom. Men dette er på ingen måte eit enkelt reknestykke: Fridommen fører med seg einsemd og utanforskap, og det kan verke som om skilsmissa til foreldra er like øydeleggande som tradisjonane.

Innland og utland

Ville romanen sett annleis ut dersom ytringsfridommen i heimlandet hadde vore meir stabil? Det er uråd å seie. Eg er usikker på om eg har alle nøklane som skal til for å få heilt grep om denne boka. Her er mange uløyste spørsmål etter endt lesing. Den einaste måten å kome vidare på, er truleg å lese fleire romanar frå regionen.

Og beveren? Jo det var eit dyr han oppdaga då han sat aleine og fekk dagane til å gå med stangfiske ved elva i Portland. Mens han sjølv sat og drog opp fisk verken han eller andre hadde bruk for, dreiv beveren med festningar og byggverk matauk og familie i stor stil, ja, akkurat som skikkelege saudi-arabiske menn skal gjere.