Lat meg seie det med ein gong: Denne romanen greip meg sterkt, av fleire grunnar.
Utgangspunktet er det truleg mange som kjenner att: Besøk hjå besteforeldra. Bestefar fortel lange historier om folk den vesle jenta aldri har møtt. Mens bestemor glor i veggen, insisterer han igjen og igjen på at notida er temmeleg bleike saker samanlikna med gamle dagar. Barnet tygg kjeks. Sakte.
Neste fase: Bestefar misser sertifikatet og det no vaksne barnebarnet arvar bilen hans. Så gjer ho eit val. Ho vil gå inn i universet til bestefar, prøve å sjå for seg personar, tidsepokar, draumar og det som livet til slutt vart for den gamle mannen som er far til faren hennar.
Draum, røynd og vaflar
Og det er her denne boka går sine eigne vegar: gjennom historiene til den taleglade gamle mannen opnar det seg ei familiehistorie med alt som til høyrer: Den vakre tanta i Asker, den galne onkelen på institusjon, den drikkeglade faren og den ulykkelege mora. Det er kvartalet i Kristiansand som romma eit heilt barndomsunivers. Det er krigen, kjærleiken og kunstnardraumen som blei knust då faren hans bestemte han skulle inn i postvesenet. Eller var det slik det var?
Romanen vekslar smidig mellom dei gamle historiene og notidsmøta mellom farfar og barnebarn. Det utviklar seg faste rutinar: Kaffi og vaffel på Sørlandssenteret, handleturar, og kanskje ei vandring på gamle trakter. Bestefar fortel, men barnebarnet tenkjer sitt og ser ofte at historiene hans kan tolkast på fleire måtar enn han sjølv er klar over. Gamlingen får ikkje tildelt berre søte sider.
Å leve vidare i skrift
Dermed får portrettet fleire dimensjonar. Vi møter den gamle mannen som stadig gløymer og gjentek seg sjølv. Vi møter ei fortid og eit svært variert persongalleri. Vi møter eit uroleg sinn, ein mann som kan sjå livet både som ein solgangsbris og ein serie med nederlag, og ikkje minst møter vi ein uvanleg god lyttar
Uansett stemning har bestefaren eit dikt som passar. Boktittelen er ei strofe frå Pär Lagerkvist: «Det är vackrast när det skymmer.» Diktet sluttar slik: «Jag skall vandra ensam utan spår.» Og nett frykta for å bli borte utan spor, er ei tydeleg drivkraft bak den nesten maniske drifta etter å vise fram alt som ein gong var til komande generasjonar; ei drift som allereie var der i barnebarnets barndom.
Bøksle har gitt seg sjølv rolla som samtalepartnaren. Vi veit lite om livet hennar mellom kafebesøka. Dette er boka om farfar og generasjonane han minnest. Eit godt val. Romanen blir spor etter eit langt liv. «Du søde grød» – som den gamle sikkert ville sagt.
Passar for deg som:
- er gammal eller har tenkt å bli det
