Orbitor. Venstre vinge

”Venstre vinge” er første roman i ein trilogi, dei to neste bøkene heiter ”Kroppen” og ”Høyre vinge” og dermed har han teikna ein heil sommarfugl. Det er mange sommarfuglar i boka, det er mange insekt i det heile, men spesielt mange sommarfuglar. Bortsett frå å vere vakker og flyktig er sommarfuglen eit insekt som gjennomgår ein metamorfose, ettersom den startar som larve før den via puppestadiet omvandlar seg til eit fargerikt og poesieggande vesen.

Velvalt metafor

Dette er ein velvalt hovudmetafor, for her er det mange metamorfosar på svært ulike nivå. Universet er i endring, og då snakkar vi heile spennet, frå den galaksen som vår galakse er eit lite hjørne av, og ned til den minste mikrobe.

”Hvorfor dukket jeg opp fra en kvinnes livmor på et punkt i et stjernebestrødd støvgrann? Og hvordan kan jeg forstå dette vanviddet? (…) Jeg kunne ha blitt født som larve eller edderkopp eller loppe eller til og med bakterie; jeg ville ha kjent tilværelsen, og deretter ville jeg ha forsvunnet uten å ta noe av den med meg, sunket ned i min egen gjørme på sjøens bunn, gått videre med peristaltiske bevegelser, viftet med rørlige flimmerhår i en vanndråpe, gravd kanaler med kjevene i en råtten ostebit som ville ha vært hele mitt livs univers.” (s 103)

Mennesket er eit lite kryp på den vesle kloden i det vesle solsystemet, og det er eit monster for loppa som skal døy under neglen vår. Dessutan er mennesket i seg sjølv eit mirakel: ein skrøpeleg sekk med knoklar og blod og slimete greier som kan overskride dei grensene sekken set og reflektere over seg sjølv og over eksistensen.

Som eit insekt mot lyset

Cartarescu har som ambisjon at romanen skal handle om alt. Det er ein ambisjon det står respekt av, men som han har strekt seg mot i den grad at det trugar med å kvele heile romanen. For alt, det er vitskap og voodoo, det er filosofi og rå spekulasjon, det er litteraturen frå Bibelens gamle testamente via Dante og fram til Kafka og Joyce. ”Alt” er for mykje.

Dermed deler mi vurdering seg i to: Der han skriv om barndom og oppvekst i Bucuresti, om livet under Ceauscescu, om korleis krigen kasta om på livet til mor og om åndsliv og våte draumar på guterommet, der viser han at han er ein stor forfattar, og han dokumenterer til fulle det gamle paradokset at det lokale kan bli universelt når det hamnar i dei rette hender. Men når han set heile universet og alt som finst der i spel, så verkar teksten fort for lang. Det blir ikkje nødvendigvis stor litteratur av å bruke store ord.

Så. Kva skal ein ambivalent lesar gjere når neste boka, ”Kroppen” kjem på norsk? Sjølv reknar eg med å bli dregen mot den som eit insekt mot lyset og eg både gruar og gler meg allereie.