Elva hadde aldri før truga heimen deira. Men lyset hadde fare, regnet hølja, vatnet steig. Gaby Kriechel engsta seg.

Mannen bad henne ta det rolig. Det ville helst gå bra, meinte han, vatnet ville stogge.

Gråsvarte skyer hang over landsbyen Marienthal, onsdag 14. juli 2021 likna ikkje ein sommarkveld.

Dottera tulla seg inn i julelys. I tilfelle straumen ikkje kom att, skulle Lilo vere lett å finne.

Mor og dotter tok ein selfie. Så kom meir vatn fløymande. Viktige papir blei samla. Dei sende Lilo med ei venninne til eit hus på andre sida av vegen, vekk frå elva.

Deretter tok flaumen over alt.

Vatnet kraup raskt oppetter huset, sprengde seg inn dører og vindauge. Gaby og mannen rakk ikkje anna enn å flykte opp stigen til loftet. Det skvulpa under beina.

Steig vatnet ein meter til, ville flaumen ta dei. Klokka passerte 22. Tanken slo Gaby, dei kunne døy. Mannen reiv vekk takstein, laga hol i hustaket, einaste fluktvegen.

«Bernd» på besøk

Det hadde regna i vekevis, som om vestlege Tyskland hadde fått vestlandssommar.

Ikkje minst pøsa det over Ahrdalen, over dei bratte liene med vinrankar, over vesle Ahr, elva som renn austover i dalbotnen, omkransa av hotell, restaurantar og landsbyar, tett i tett.

Det skulle bli våtare, villare, verre. Eit lågtrykk låg fast over Tyskland. Kraftig, kontinuerleg regn var undervegs, ifølgje den tyske vêrvarslinga. Dei sende ut fleire åtvaringar.

Verst skulle det regne over fjellområdet Eifel, nær Ahr sitt utspring, ei vanlegvis harmlaus sideelv til Rhinen. På det djupaste rekk elva eit menneske til livet.

Men 14. juli blei alt anna en vanleg. «Bernd» banka på. Gjesten hadde med seg regndropar. Varselet var knallraudt, over Ahrdalen var fargen lilla:

«Extremes unwetter», stod det, ekstremt uvêr.

Jorda var allereie metta etter alt regnet gjennom sommaren. Grunnen svelgde ikkje unna meir. Vassmagasina var òg fylte opp. Alt overflatevatn rann same veg:

Rett i elva Ahr.

Varslingssystemet rekna at Ahr vil få ei høgd på over fem meter. På eit tidspunkt, etter klokka 21, braut målinga saman.

Det meste flaumen reiv med seg hopa seg opp ved bruene som kryssa Ahr. Slik bygde det seg opp dam etter dam. Bru etter bru gav etter, brast, kollapsa, og bølgjer med flaumvatn fossa gjennom Ahrdalen.

– Ta vare på dotter vår!

Gaby høyrde flaumvatnet komme, fossande, kvesande. Vatnet hamra på loftsluka. Slammet fylte huset. Dei klatra gjennom holet i taket og blei sitjande på taksteinen, omringa av vatn.

Det mørkna. Ho såg konturane av drivande gjenstandar. Bilar, campingvogner, digre tre, ein lagerhall, oljefat og en gasstank.

Alt kom seglande.

Noko dundra mot huset. Ho høyrde pipelydar, det verka som om ein gasstank sprakk og lak. Gaby frykta alt skulle eksplodere.

Ho klamra seg til hustaket. Landsbyen heldt på å drukne. Ho ringde politiet. Dei hadde ikkje kapasitet til å hjelpe. Ho vende seg mot nabohusa og ropte:

– Farvel! Ta vare på dotter vår. Ver så snill. Vi kjem ikkje til å klare oss.

Fanga på balkongen

Om lag samtidig, åtte kilometer aust i Bad Neuenahr-Ahrweiler:

Jonathan Schmitz måtte berge gjævaste bilen, og køyrde BMW-en høgt opp i ei åsside. Så sprang han heim til den høggravide kona.

I gangen stod vatnet han til knea. Kona var bekymra for kjæledyret i kjellaren. Han hasta ut for å leggje sandsekkar framfor vindauga, ho skunda seg ned i kjellartrappa. Der flaut kjøleskapet. Det var for seint for «Hoppen», stakkars kaninen.

Jonathan hadde ikkje vore nervøs for flaumen, sjølv om kona hadde termin om tre veker, sjølv om huset låg 50 meter frå elva.

Sjølv om vatnet steig, så steig det sakte. Ingen, heller ikkje dei frivillige brannfolka, verka redde.

Han hugsa hundreårsflaumen for fem år sidan. Campingplassen stod i vatn. Men elva kom aldri inn i byen. Det blei neppe verre no, tenkte Jonathan, i verste fall fekk dei vatn i kjellaren.

Men om lag ved midnatt, etter at flaumen hadde lagt landsby etter landsby under seg, fortært vegar, vinrankar, jernbanen, hotell, hus, drukna menneske og dyr, så velta han innover nabolaget.

Flaumen kom fort, kraftigare, og frå ei anna retning. Ei bru hadde kollapsa. Ei bølgje med flaumvatn skylte innover den mest folkerike byen i dalen.

Vatnet fylte stova, kjøkkenet og steig til tredje trappetrinnet mot andre etasjen. Jonathan og kona flykta til soverommet.

Han gjekk ut på balkongen. Der såg han tre bilar, flytande, med ulande alarm. Dei krasja i huset. Han høyrde rop om hjelp: «Hilfe, hilfe»! Skrika kom frå gata. Der rann ei stri flod. Folk kjempa for livet. Han var fanga på balkongen, makteslaus.

Angsten greip kona. Han var redd ho skulle føde spontant og ringde naudtelefonen. Men nettet hadde brote saman. Ei stram og intens lukt, dieselolje, merka han, fylte lufta. Han syntest det stinka forferdeleg og lukka alle vindauga.

I firetida på natta gjekk vassnivået sakte ned. Toåringen sov tungt gjennom alt. Jonathan kraup under dyna, heldt rundt kona, trøysta henne i søvn, før han sjølv sovna. Dagslys streifa inn vindauget nokre timar seinare.

Han kika ut og kunne ikkje tru det han såg.

Brua frå 1893, som stod gjennom andre verdskrig, hadde knekt.

I nabolaget hang ei kvinne i eit tre, livlaus.

Lyden av redning

Marienthal:

Langt på natt trekte Gaby og mannen inn på loftet. Dei brukte ei lykt, famla seg fram i skrotet og bygde seg noko å sitje på. Slammet la seg på golvet. Dei heldt rundt kvarandre i mørket, klamra seg til livet.

Alt Gaby tenkte på var Lilo, om ho var trygg i huset på andre sida av vegen.

Ho skimta endeleg morgonlys gjennom holet i taket og stakk hovudet ut.

Vatnet stod framleis høgt oppetter husa nærmast elva. Gaby høyrde lyden av redning over taket. Ho og mannen blei heist opp i helikopteret.

Samtidig, frå andre sida av vegen, såg dottera foreldra bli frakta av garde. Lilo blei redd, frykta dei var skadde.

Gaby og mannen blei flogne opp til vinrankane i fjellsida. Ho klarte ikkje å bli der lenge. Ho måtte finne Lilo, klemme dottera.

Vatnet trekte seg tilbake frå dalbotnen utover føremiddagen. Dei kunne gå ned til landsbyen. Huset dottera var i slapp unna. Lilo var i god behald. Mor og dotter omfamna kvarandre lenge. Det var ikkje sjølvsagt. Tre naboar drukna.

Gaby kjende ei ubeskriveleg lette og lukke. For ein augneblink gløymde ho heimen, som stod i vatn.

Ho let bekymringa for alt familien åtte fare. Redsla for framtida, for psykiske etterverknader, for levebrødet, for synet som venta, låg rett rundt svingen.

«Kode raud»

Ein knapp månad etter at Gaby og Ahrdalen stod med vatn til halsen, idet land ved Middelhavet stod i brann, rett før Europa sette ny varmerekord, kom ein av klodens viktigaste rapportar:

Heitebølgjene blir sterkare. Orkanane kraftigare. Regnet meir intenst.

Rapporten frå FNs klimapanel var klar:

Bevisa hadde blitt sterkare. Klimaendringane gir meir ekstremvêr. Endringane er meir omfattande, skjer raskare og er meir intense enn sett før.

FNs generalsekretær Antònio Guterres fyrte laus:

«Alarmklokkene er øyredøyvande og bevisa uomtvistelege.»

For kol og fossile energikjelder meinte han rapporten måtte bli dødsstøytet:

«Før dei øydelegg planeten vår.»

Så trykte FN-sjefen på knappen:

«Rapporten er kode raud for menneska.»

Berre to veker seinare la eit nettverk av forskarar fram ein fersk analyse:

Ekstremvêret som leia til flaumen har blitt opp til ni gonger meir sannsynleg i Vest-Europa.

Regnbyene opp til 19 prosent kraftigare enn før menneske sleppte ut klimagassar.

To månader seinare: «Alles kaputt»

Dernau:

Landsbyen ser idyllisk ut ovanfrå, omkransa av vinrankar og gryande haustfargar. I dalbotnen ligg 600 hus i ei fredeleg klynge, ei kyrkje og ein gravplass.

Ahr renn brunleg langs vegen. Jernbanen ligg som kappa i bitar og kasta rundt ved elvebreidda. Mellom ruinane står Gaby Kriechel.

– Alles kaputt, seier ho, først kom korona, så denne øydelegginga.

Gaby er tom for tårer. Dottera held seg inne med «vondt i magen». Dei sørgjer over heimen, tryggaste plassen på jord.

Restauranten og hotellet mora eigde og broren dreiv, ligg i grus og betong. Sjølv leigde Gaby ut to ferieleilegheiter i forlenginga av bygget. Der søker ho og familien husly i toppetasjen, på restane over ruinane.

Mannen er vinmakar. Rett over brua ligg vinutsalet han er knytt til, tømt etter flaumen.

– Vi har mista nær alt. Livsvilkåra er øydelagde, seier Gaby.

Dei er ikkje åleine. Fleire tusen hus og heimar, 70 prosent av bygningane langs elva i dalen, er skada. Hundrevis jamna med jorda. 134 menneske er døde, tallause traumatisert.

Mange er utan forsikring. Utan jobb. Pengar. Dei strevar i ein felles unntakstilstand.

– Vi hadde milevis med ei perfekt verd gjennom dalen vår, seier Gaby.

– No har vi milevis med ei krigssone. Kvifor skal vi leve, spør folk seg.

Før flaumen husa Gaby turistar, arrangerte fisketurar og vinsmaking. No guidar ho seg sjølv gjennom ei spøkelsesverd.

Skrifta på veggen

Gate for gate ligg aude her. Slaktaren, banken, bakaren.

Berre skjeletta av bygningane står att. Nakne vegger og tak. Sjela er som vaska ut av husa.

Det kjennest som å vere på besøk ein gong i framtida.

Mesteparten av dei 600 husa er råka. Nokre fråflytta for godt. På kvart hus, dei som framleis står, går eit markant brunleg skilje. Der signerte flaumen. Fem-seks og over sju meter oppetter veggane.

Normaliteten er på visitt i små drypp. Ein gut sit på ein leiketraktor, medan hjullastarar kvervlar opp støv. Åtte eldre menn skålar i vin under eit bilete av det som var Dernau.. Vinklubben er samla for første gong sidan elva rann over.

Gravplassen er stelt i stand. Eit par hundre meter bortanfor er fem hus jamna med jorda. Ein grunnmur står. Her døydde to eldre menneske. Dei hadde berre ein etasje. Berre i Dernau omkom elleve.

– Det er spooky, som ein uverkeleg katastrofefilm, seier Gaby.

Håpet lever i skrifta på husveggar:

«Kvar hjelpar er ein helt.»

Håpet kjem med fargestiftar frå barnehander:

«Det gamle som var godt tar vi med oss, det nye som ikkje finst byggjer vi saman.»

På kveldstid lyser det frå nokre få loft. Ein jamn, borande dur kjem stigande frå husklynga og overdøyver sirissane. Lyden av gjenreising kappast med stilla.

Gaby sette kjenslene på vent i vekene etter flaumen.

– Eg blei til ein robot.

Dottera kjempar med etterverknader. Gaby og mannen strevar for å kome seg vidare. Ho vil ikkje tenkje for langt fram, orkar ikkje engste seg for levebrødet, vinen og turistane, om og når dei kjem attende.

Ho er pålen. Ho kan ikkje stå fast i gjørma.

Vindruene som blei rosiner

Mayschoss:

Frivillige vaskar gjørme av flaske på flaske utanfor Mayschosser Weinkeller. Halvannan million må gjerast reine. Vinen sel dei som Flutwein», flaumvin, for å halde seg flytande.

Langs vegen ligg eit av verdas eldste vinkooperativ frå 1868. Fasaden står. Vintønnene og tankane er intakt.

Elles er det meste skylt vekk. På kontoret til styreleiaren Matthias Baltes står ei trillebår att. Ein arkitekt er innom. Bygget skal få liv igjen.

– Vi har ei tøff tid framfor oss i dalen, nær alle er knytt til vin og tursime, fortel Baltes.

Han seier at ti til 15 prosent av vinrankane er øydelagde av flaumen.

Ahr tok liv. Men Ahr er og pulsåra. Elva gir vinbønder vatn. Elva lokka turistar til hotell og restaurantar, som ikkje lenger finst. Elva drog flugefiskarar der miljøgiftene no har tatt over.

Ikkje berre blir flaumar vanlegare i ei varmare verd. Det kan bli for heitt for druene. Matthias Baltes peikar mot vinrankane i eine fjellsida. Temperaturane har krope godt over 40 grader der om somrane.

– Klimaet endrar seg. Definitivt. For to år sidan blei druene i eit område solbrente, seier Baltes, mykje av produksjonen blei øydelagt på to dagar.

– Druene var som putta i ein omn, inntørka som rosiner.

– Ja, eg er skremd, seier Baltes, om endringane, framtida og uvissa.

Men kriseleiinga i Mayschoss augnar ein ny sjanse.

Vegen opp frå gjørma

På veg ned mot elva går Sebastian Sonntag gjennom klynga med 380 hus, halvparten råka av flaum.

Her i gatene banka frivillige brannmenn på dører, varsla og redda mange liv.

– Samhaldet står sterkt, seier Sonntag, frivillig, som alle i kriseleiinga.

Han trur det tar fem-ti år før landsbyen hans er gjenreist. No må folk sikre seg varme til vinteren.

Sonntag seier svært mange i Mayschoss og dei andre landsbyane har vore avhengige av oljefyring til oppvarming av husa.

– Difor fekk vi store vanskar med all oljen som lak ut i flaumvatnet.

Kriseleiaren er ikkje i tvil om viktigaste læra frå Mayschoss til verda. Klimaendringane finst, seier han, dei er her.

– Vi kan ikkje gjere same feila igjen, seier Sonntag, vegen opp frå gjørma er grønare, meir klimavenleg og på lag med naturen.

Han entrar eit dødt hus ved elva, fortel at dei fire som omkom i landsbyen budde nær elvebreidda. Folk fattar ikkje at Ahr kunne bli så farleg.

Då Ahr fløymde etter regn i 1804 hadde elva like stor vassføring som i sommar. Men denne gongen kraup flaumen høgare. Inngrep i naturen, utbygging, har gitt elva mindre plass.

Dei må planleggje for nye storflaumar, uansett kor sjeldne dei er, meiner kriseleiaren. Dei må byggje høgare, utan kjellar og flaumsikre betre, slik at elva får rom.

– Hugs at elva steig frå 80 centimeter til åtte meter, seier han.

Mayschoss har kome seg opp i kneståande, det finst ikkje anna oppskrift enn å kjempe og håpe.

– Alle hjelper kvarandre. Det er håpet vårt, seier Sonntag.

Håp i tusental rullar inn i Ahrdalen.

«You'll never walk alone»

Altenburg:

Kapellet slapp unna. Landsbyen trong tusenvis av nabohender, friskt blod, elles vil han aldri kunne puste igjen. Flyfotoet viste kor drukna Altenburg var.

Flaumen var så omfattande og øydeleggjande at sjølv ikkje velorganiserte Tyskland handterer krisa utan frivillige.

Etter katastrofen fløymde frivillige til Ahrdalen frå heile landet. Kvar helg strøymer dei framleis ut av bussane med hakke, slegger, bor.

Arbeidslause og ferierande, menn og kvinner, single og familiar, fattige og rike, unge og eldre, kvite og svarte.

«You'll never walk alone», står det på t-skjortene deira.

– Eg kunne ikkje berre sjå på Netflix, seier Christian Hogenfeldt, singel og arbeidsledig, det siste på grunn av korona. Han gir alt for Altenburg.

Han melde seg ved HelferShuttle, eit privat, lokalt initiativ. Så langt har over 150.000 hoppa på hjelpebussane, dugnaden som går i skytteltrafikk.

– Vi kjem som framande og dreg som vennar. To turar og eg var hekta som frivillig, seier Christian.

Dugnadsånda rykkjer inne i tomme hus, trassar byråkrati, reinskar vekk gjørme og fukt, reddar det som reddast kan. Huseigarane har måtte flytte på ubestemt tid.

Sara Haas er dugnadsjunkie. Ho jobbar til vanleg med forsikring, kviskrar ho, sidan slike folk ikkje står høgt i kurs her.

– Vi høyrer om sjølvmord og møter menneske som berre står att med kleda dei går i. Vi kan ikkje la folket i Ahrdalen stå åleine med ruinane, seier ho, og borer laus, måling og murpuss sprutar, pudrar ansiktet kvitt.

– Folk seier dei treng oss, ropar ho, i duren.

Kvar hjelpar er ein helt.

Kvinna som hang i treet

Bad Neuenahr-Ahrweiler:

– Her i treet hang kvinna, seier Jonathan Schmitz.

Han er grønkledd, som om han var på jobb, staute mannen, offiser i hæren. To månader etter flaumen liknar nabolaget framleis ei slagmark.

Han hugsar alt i detalj. Han skjer grimasar av lukta som brente seg fast, stanken av dieselolje. Han fortel om tankar med flytande gass. Nokre sprakk, seier han, vener såg brannar.

Sjølv såg han kvinna i treet.

Jonathan og faren brukte motorsaga, skar ned greiner, fekk henne laus. Dei la henne under eit teppe. Han kjente att ansiktet. Ho var gamal og budde åleine. Dei var på hels.

Jonathan hjelpte frivillige brannfolk i nabolaget. Dei spora ni omkomne. Fleire drukna i garasjar. Dei prøvde å redde bilane sine, som han gjorde.

Eldre blei funne på soverom i første etasje, drukna. Til alt hell forsvann vatnet frå hans eige hus ganske fort. Huset har eit dreningssystem, som slusa vatnet ut i hagen.

Jonathan står til halsen i arbeid, vadar i gummistøvlar, kjempar for restane av hus og hage.

– Naboen mista ein heil vegg og måtte rive.

Huset, grunnmuren og ytterveggane, reist av bestefaren i 1939, heldt gjennom verdskrig og flaum. I motsetnad til brua 50 meter unna.

Han peikar mot stålkonstruksjonen over elva. Den nye brua skulle ha vore send til Afghanistan, fortel han, humrande.

Jonathan fekk til slutt køyrt kona og toåringen i sikkerheit dagen etter flaumen. No bur dei hjå svigermora hans. Alle fire.

Tre veker etter flaumen kom Emilia til verda.

– Eg har ikkje makta å ta del i gleda. Ikkje stilt nok opp, seier han, spakt.

Jonathan søkk ned i sofaen. Forkjølt og nedkøyrt. Frivillige bankar på, spør om dei skal hjelpe. Han gjenreiser livet og byggjer framtida på same grunnmuren.

Håpet er å flytte attende innan eitt år.

– Vår heim er vårt slott, seier han.

Det er over hundre år sidan ein liknande flaum herja i Ahrdalen. Han trur ikkje katastrofen gjentek seg på dei neste hundre.

Farvel med ein heim

Marienthal:

Gaby stig inn det som var heimen. Flaumen har late etter seg brune flekkar. Lukt av gamalt slam heng att i veggane.

Ho klatrar opp i loftsstigen, stoggar og snur halvvegs, idet stigen knirkar. Ho ruslar til badet, som er smurt i størkna gjørme.

Her, på vasken, låg det einaste som var urørt av flaumen, ei biteskinne ho brukar om natta. Ho gnissar tenner. Det gir hovudpine. Biteskinna verkar beskyttande.

– Alt det materielle blei tatt, ikkje biteskinna, seier Gaby, undrande.

– Flaumen kom som eit teikn frå oven, meiner ho, eit signal om å bremse.

– Vi vil alltid ha meir. Vi må dempe levemåten. Det er beskjeden vi har fått.

Gaby vil leve enklare, stresse mindre og bruke meir tid på vener.

– Jetzt leben, leve her og no.

Flatskjermen heng att på veggen, ved sidan av beste utsikta.

Ho går til det knuste stovevindauget. Ahr glir forbi, så blank at ein kan spegle seg. Dei hadde stor, frodig hage, til og med nektarinar.

– Og der låg svømmebassenget, seier ho, og peikar mot terrassen som ikkje lenger finst.

– Eg kan ikkje tenkje meir på det som var, seier Gaby.

Heldigvis hadde dei forsikra heimen. Ein ny heim skal gjenreisast på same plassen innan to år. Det er håpet. Ho vil ikkje vere redd for ein ny storflaum.

Då kan dei berre flytte, for godt. Ho vel å tru at dalen og heimen kjem tilbake tryggare, finare og grønare.

– Meir moderne, ingen olje, insisterer ho.

Dagen etter går ho rastlaus framfor huset. Dottera har vore bortom for ei siste syning, eit farvel med heimen.

Ei gravemaskin gjer jobben raskt. Gaby tar seg til kinna, stirande på rivinga, vassen i auga. Naboar og vener kjem til, rause med klemmane.

Siste bitane av heimen går opp i flammar. Frå bålet i ruinane stig svart røyk til himmels. Nedanfor sildrar Ahr, for kvar nye dag litt klarare.