Det er god timing på Det Vestnorske Teatret si premiere på «Tordivelen flyg i skumringa» av Maria Gripe. Ikkje berre nærmar det seg allehelgensdag, ein tematikk tett på hendingane i framsyninga, men me har òg vore gjennom ei stenging av landet der høyrespela til NRK fekk ein markant auke i lyttingar. Mellom dei var «Tordivelen flyr i skumringen».
På Det Vestnorske Teatret har det kunstnarlege laget fått til ei framsyning som tek opp i seg det mystiske og underlege. Scenen er utsida av eit stort hus, Selandergarden. Her kan vindauge og dører opnast, og her spelar dei skuggeteater med smart og vakker lyssetjing.
Scenograf Tora Troe har laga ei smart løysing med ein husfasade som kan opnast. Skuggeteater og projiseringar er svært effektfulle saman med lyssetjing og musikk.
Foto: Andreas Roksvaag / Det Vestnorske TeatretDet opplevast filmatisk, men på teaterets premissar. Der høyrespelet dveler for å gje plass til undringa, har lys og lyd fått mange av desse funksjonane på teaterscenen. Det trur eg passar bra. Barn frå ti år toler godt at det ristar, blinkar og skjelv.
Høgdepunkt i djupna
Dei tek i bruk heile teatersalen i Logen i Bergen: Galleri, bakgangar og kjellarrom. Alt i pakt med tiåringen sitt nyfikne og årvakne blikk. Kjellarlemmen, gravkammeret og djupna vert eit høgdepunkt i framsyninga – spenning og galskap er ingrediensar som vert godt nytta.
Selma Frida Stang har komponert ny musikk som lyftar fram og driv spenninga, men som òg har heilt naudsynte kvalitetar for å skape ei underleg stemning. Dei vokale partia fungerer godt mellom sceneskifta. Det er berre ein stad lyden er skrudd for høgt slik at songpartia gjer at ein ikkje høyrer kva karakterane seier.
«Tordivelen flyg i skumringa» handlar om tre ungdommar, David, Jonas og Annika, som heng i lag ein sommarkveld i Småland. Framsyninga er sett til ei tid der ein nytta kassettar og bandopptakarar i ryggsekkstorleik, og det er det desse ungdommane driv med. Ei stemme dukkar opp på bandet, og mysteriet er i gang.
Teateret som lytteevne
Framsyninga spør: Er det som er tilfeldig, eigentleg tilfeldig? Maria Gripe sitt høyrespel trenar lytteevna og opnar sinn og auge for det som ikkje er så lett å sjå om ein ikkje stoppar opp innimellom. Aktualiteten i stykket ligg i økofilosofien Gripe sitt univers syner fram: At alt heng saman, at naturen har evne til å seie menneska noko.
Men framfor alt er det mysteriet som triggar. Det paranormale smyg seg inn i liva til dei tre ungdommane, og det byggjast godt opp om av dei kunstnarlege vala.
Teaterframsyninga har plukka opp i seg den gode dynamikken frå høyrespelet til Radioteatret, og her speler Peiman Azizpour som Jonas ei avgjerande rolle. Jonas er han med bandopptakaren, han som heile tida set ting i gong, som gjer alt dei finn på til ei hending med meining. Han er den karakteren som går gjennom den største endringa, og Azizpour spelar lyttande, ope og ivrig, men ikkje barnsleg i si tolking. Azizpour bind det realistiske og det underlege i framsyninga saman.
Gamle brev er sentrale bevis i den mystiske saka. Her finn Jonas og Annika viktige spor i breva på loftet. Frå venstre Peiman Azizpour og Anne Wiig.
Foto: Andreas Roksvaag / Det Vestnorske TeatretDei tre ungdommane tek òg brodden frå innvendinga om at det kan vere gammaldags – det er jo nett gamle mysterium som skal avdekkast i «Tordivelen flyr i skumringa». Og Petter Winther, Anne Wiig og Peiman Azizpour kastar seg inn i det med bankande hjarte.
Tvisten til slutt
Undervegs tek eg meg sjølv i å undrast om dette er ei gammal gåte som berre kunne fått ligge, alt dette med blomen, egyptiske statuar og graver som opnast. Kva gjer at historia skal forteljast?
Dette vert redda av tvisten på slutten. Denne tvisten får publikum nærast til å gispe, han er som ein cliffhanger. Slutten gjev den same må-høyre-meir-kjensla som høyrespelet gjorde på 80- og 90-talet. Han lyfter fram det viktigaste spørsmålet, det ein aldri finn løysinga på: Er det som er tilfeldig, eigentleg tilfeldig?
Kan dei ha funne løysinga på mysteriet? Annika, David og Jonas leitar høgt og lågt for å finne svaret på gåta i Selandergarden. Her er Anne Wiig, Petter Winther og Peiman Azizpour på saka.
Foto: Andreas Roksvaag / Det Vestnorske TeatretDei store barna og ungdommane i Bergen er heldige som kan sjå denne framsyninga. Dei får dramatikk, spenning, karakterar med snert og ei framsyning om livet, døden og mellomrommet, om alt det me ikkje kan sjå. Det kjennast ikkje gammaldags – barn er barn til alle tider. Gje ein tiåring ein opptakar eller ein mikrofon, og ho vil bruke han. Her ligg òg magien i det lydlege: Ein må lytte for å finne det ein ikkje kan sjå.
Det Vestnorske Teatret har lukkast med å blåse frydefullt liv i ein gammal klassikar.
Anbefalt vidare:
Er det krim? Spøkelseshistorie? Eller ei kjærleikshistorie? Høyrespelserien blei kåra kåret til tidenes beste ungdomshøyrespel for nokre år sidan.
