Ein gammal jeger stirer ut av vindauget på den vesle marsipangrøne campingvogna han har sett opp like ved skogen. Det er vinter, grålysing. Så ser han ein ulv.
Han har sett ulvar før, han har skote ulvar, men denne gongen ser han ulven. Livet blir aldri det same.
Ein av dei raude trådane gjennom Kerstin Ekmans forfattarskap er heilt klart grøn. I alle fall i dei bøkene eg har lese; eg hekta meg på dette eineståande forfattarskapet mange bøker etter krimdebuten i 1959.
I «Løpe ulv» er det nære forholdet til naturen intensivert. Det er noko akutt over historia.
Ulf og skog
Ulf (!) har vore jeger sidan han skaut sin første hare som 12-åring. Med base i Hälsingland er han høgt respektert leiar for eit jaktlag. Før han vart pensjonist, var han tilsett i skogsforvaltinga der han gjorde ein god jobb.
Men det året han fyller 70, får han problem med hjartet, i dobbel forstand: Vi snakkar angina og ei uro over livsverket.
Flathogst hadde vore tingen. Store maskinar reiv opp alt av røter, kjemikal hindra lauvskogen å kome opp att, det var granskog som lønte seg. Korleis kunne han vere så blind? Både «fattern» og bestefaren dreiv blandingshogst og hadde fleiralderskog. Han trudde han sjølv var på parti med framtida, eller trudde han verkeleg det?
Ulf og ulv
Og så er det ulven. I jaktlaget er han «et jævla beist» som drep sauer. Men no har Ulf sett ulven og gitt han namnet «Høgbein».
Ulven er heime i skogen. Han sjølv er inntrengar der han sit i campingvogna, same kor mykje han har papir på at han er skogeigar. Ulf hentar fram jaktdagbøkene sine og ser at han berre skildrar dyra som byte.
Ulf er i krise. Kona Inga ser på han med eit uttrykk «som jeg bare har sett hos mødre». Dei deler ei felles uro over at sommaren er for varm og skogbrannane er for mange.
Krimgåter og andre knutar
«Løpe ulv» er ei enkel historie om sjølvransaking. Men Ekman vever ein intrikat vev av vanskelege spørsmål og dilemma inn i denne vesle, fortetta romanen på under to hundre sider.
Det enklaste er faktisk krimgåta som kjem inn frå sidelina langt ute i boka. Ekman-kjennarar vil vite at forfattaren stadig vender tilbake til sjangeren ho debuterte i.
Verre blir det når ulv og menneske trugar livsgrunnlaget til kvarandre.
Forfattaren porsjonerer ut historia si slik at det er engasjerande frå første til siste side.
Ekman!
Det er godt, det er svært godt. Men det som gjer Kerstin Ekman til ein verkeleg stor forfattar, handlar først og fremst om to ting:
Det eine er kunnskapen ho har om naturen. Ekman har stor innsikt i plantar og dyr, årstider og syklusar. Lesaren ser det: Ulven som pissar i snøen om vinteren. Elva som frådar gul om våren.
Det andre er språket, som er spesifikt også om menneskeverda. Når den kloke Inga høyrer mannen seie «alle jeg har drept» i staden for «alt jeg har skutt», forstår ho kva som er på ferde med den ordknappe gubben. Forfattaren porsjonerer ut nok informasjon men aldri for mykje.
Ekman er ingen romantikar. Sauer og ulvar, jeger og byte, skog og skogsforvaltning: det må balansere. Forfattaren peikar diskret mot kunnskap og evne til innleving.
Det er ikkje overraskande at «Løpe ulv» er nominert til Nordisk råds litteraturpris.
Eg kan ikkje hugse sist eg las ein så oppslukande roman om klima og miljø.
Hei!
Eg er hovudkritikar av skjønnlitteratur i NRK. Les gjerne bokmeldingane mine av «Aleksandra» av Lisa Weeda, «Tillit» av Hernan Diaz eller «Fri. En oppvekst ved historiens ende» av Lea Ypi.
