Det kan handle om å bu i huset farfar bygde, og som hovudpersonen i «Dette er G» vurderer å selje. I blikket til eigedomsmeklaren er huset verken byggverket til farfar eller ein heim som har romma tre generasjonar, det er eit «oppussingsobjekt». Straks ordet er nemnt, tryllar det huset om til nokon falleferdige greier. Meir skal det ikkje til.
Denne dramatiske endringa fører ikkje til sterke kjensleutbrot. Det kjem meir som ei konstatering.
Ikkje utan grunn er Inghill Johansen samanlikna både med Buster Keaton, skodespelaren utan mimikk og Lydia Davis, den amerikanske forfattaren som greier å fengsle lesaren med nitide skildringar av slikt som sokkar og kyr.
Johansen skriv tynne, minneverdige bøker som kjem med lange mellomrom. Så er dei også skrivne frå botnen av utan tilsetjing av ein einaste klisjé. Tvert i mot er bøkene frydefullt spekka med originale formuleringar som: «Flyttelasset mitt ser litt ut som et gravfunn fra oldtiden.» eller «Huden var glatt som på ein viss type eple når de får ligget litt.»
Og kva er så G?
Det gir ikkje mykje meining å leite etter ein handlingstråd i denne romanen. Vi susar ganske roleg gjennom hundre år, omsorgsfullt plassert i eit språk som vekkjer den indre jubelen.
Heilt konkret er G ein dal med bratte dalsider og steinar i botnen. Her lever folk liva sine forbløffande synkront gjennom tida, utan individualitet: Doble vindauge om vinteren, omvending til Jesus når predikanten slår seg ned der i 1918. Fråfallet kjem nokre år seinare, temmeleg synkront det også. Ut av dette kollektivet dukkar farmor opp, og farfar, og snart kjem far, og sanneleg kjem så mor til i si tid.
Etter kvart som romanen nærmar seg notid, endrar teksten karakter og får mindre preg av fabel og meir av hovudpersonens svært ambivalente tankar om det å kvitte seg med huset, sjølve navet i slekta og i minnet.
Når ingen ting ligg fast
OK, så har eg slått fast at det spesielle med Johansens bøker ligg ikkje i handlinga, men i det distanserte, originale blikket og i språket.
Dette blikket ser at mennesket er temmeleg makteslaust i møte med maktene, anten det no er vêret, ulykker, eller forfallet.
«Det er så mye som ikke ligger fast», konkluderer hovudpersonen. I enden av alle endringane ligg naturleg nok døden, som er ein hyppig gjest i Johansens bøker. I denne romanen heiter det om far, som tok livet sitt: «Han hang i et tre. Rett opp og ned.»
Sjokkerande usentimentalt, men far kjem tilbake seinare i romanen, då i tankar som kvernar rundt og ikkje let seg fjerne.
Det er mørkt, det kallar på latteren
At såpass dystre perspektiv kallar på den indre jubelen skuldast eine og aleine at Johansen – har eg gløymt å nemne det? – studerer tilstanden med absurd humor.
Ta til dømes episoden der hovudpersonen og søstera køyrer gjennom byen for å kjøpe ein spesiell japansk ost som skal forlenge livet, og er nære på å hamne i ei bilulykke med fatal utgang.
Det er noko tappert med dei små menneska i G som blir herja med av vêrgudar, predikantar og lagnadens lunar. Kva gjer dei? Dei lever med det og gjer så godt dei kan. Den osten fungerte ikkje heller, forresten.
