Slik reagerer fluger i vektlaus tilstand

Eit team av spanske og engelske forskarar har utvikla ein metode for å kunne studere organismar i vektlaus tilstand på Jorda.

Forskarteamet utsette bananfluger (Drosophila melanogaster) for ulike tyngdekrefter, blant anna nulltyngdekraft, med hjelp av ein sterk superleiande magnet.

• Les også: Romfergestans forsinker "kjøkkenhage" på Mars
• Les også: Se Endeavours siste møte med den internasjonale romstasjonen

Rørte seg i rask film

Dei fann at bananflugene som vart utsett for vektlaus tilstand, 0g, rørte seg mykje raskare enn dei som vart utsett for vanleg tyngdekraft, 1g, eller det dobbelte av vanleg tyngdekraft, 2g. Sjå video i ingressen.

– Det ser nesten ut som om dei beveger seg i rask film, seier forskar Richard Hill ved University of Nottingham til Science Friday.

– Endringa i oppførsel var identisk med den vi observerte under forsøk på den internasjonale romstasjonen, seier den spanske forskaren Raúl Herranz ved Centro de Investigaciones Biológicas (CSIC) i ei pressemelding frå CSIC.

Dette stadfestar at endringa i oppførsel hos bananflugene skuldast nettopp vektlaus tilstand, og ikkje andre tilhøve ved den internasjonale romstasjonen.

Forskarane frå University of Nottingham, Centro de Investigaciones Biológicas, Universidad de Alicante og Universidad Autonoma de Madrid publiserte nyleg sine resultat i tidsskriftet Interface.

Sjå videoreportasje om saka frå Science Friday:

Kan simulere Mars-tyngdekraft

På romferder til Månen, Mars eller ved lange opphald på romstasjonar, vil menneske kanskje ta med seg plantar og dyr. Men før vi gjer det, må vi vite meir om korleis organismane reagerer på tilhøve liten eller ingen tyngdekraft.

• Les også: Curiosity klar for Mars
• Les også: Menneskets første steg på "Mars"

Veksten til levande organismar kan bli påverka av å opphalde seg i nulltyngdekraft. Frå tidlegare studiar er det blant anna kjent at plantar er avhengige av tyngdekraft for å styre røtene nedover i jorda.

• Les også: Det spirer i rommet

– Vi kan lage ikkje berre nulltyngdekraft, men også tyngdekrafta som ein vil oppleve på Månen og Mars. Vi leiter etter effektar av redusert tyngdekraft på bakteriar, fluger og plantar, seier professor Laurence Eaves ved University of Nottingham til NRK.no.

– Det er mykje enklare og billegare å utføre denne type eksperiment på effekten av ingen og redusert tyngdekraft i eit laboratorium på jorda enn på romstasjonen, fortel professoren.

Sterkt magnetfelt

Fenomenet som gjer at forskarane kan løfte jordbær og fluger med magnetar, er diamagnetisme.

Diamagnetiske stoff vil bli fråstøytt av magnetar i motsetning til ”vanleg magnetisme” (paramagnetisme) der eit stoff blir tiltrekt av ein magnet.

Dei aller fleste stoff er diamagnetiske, blant anna vatn som utgjer det meste av kroppane til levande organismar.

Sidan kroppen vår for ein stor del består av vatn – er altså du og eg også diamagnetiske. Likevel er effekten så svak at vi ikkje merkar noko til dette i kvardagen.

Men når magnetfeltet blir ekstremt sterkt, kan effekten bli utnytta til å løfte organismar.

Forskarane nyttar eit magnetfelt på 17 Tesla (sjå faktaboks), noko som svarar til eit magnetfelt som er mange tusen gongar sterkare enn Jordas eige magnetfelt.

Bananfluger

Forskarane kan enno berre lage sterke nok magnetfelt til å løfte små organismar.

– Med dagens teknologi kan vi berre gjere dette over eit lite volum. Vi kan ikkje løfte ein katt, og slett ikkje eit menneske, seier professor Eaves.

Men Eaves kan fortelje at forskarar for ti år sidan klarte å løfte ein frosk i eit magnetisk felt, ei bedrift som den gongen gav dei involverte forskarane ein IgNobel-pris.

• Les også: Fikk Ig Nobel for sin forskning på sukk

Dei spanske og engelske forskarane kan likevel klare seg svært godt med bananfluger som forsøksdyr.

– Bananfluger er interessante fordi dei formeirar seg raskt, og slik kan vi studere endringar over mange generasjonar i løpet av berre få månader, fortel professoren.

Forskargruppa har også sett på korleis det å opphalde seg i vektlaus tilstand verkar inn på gena til bananflugene, og vil snart publisere nye resultat av denne forskinga.