Arvestoffet vårt, DNA, er vanlegvis ordna som to trådar som er bunde til kvarandre slik at molekylet ser ut som ein stige med trinn. I alle fall er det dette vi lærer på skulen, men arvestoffet vårt kan også danne andre former.
No har forskarar ved University of Cambridge funne ein særeigen firetrådars DNA-struktur i menneskelege celler for første gong.
Forma ser ut til å vere meir vanleg i kreftceller, noko som på sikt kan føre forskarane på sporet av nye måtar å stoppe kreft på.
Kuriositet
I år er det 60 år sidan DNAets dobbelspiral-struktur vart dekoda (sjå faktaboks). Men framleis har arvematerialet vårt mange overraskingar på lager.
Dei siste ti åra har ein visst at eit merkeleg firetrådars DNA, kalla G-kvadrupleksar, kan formast i reagensglaset. Forskarar rekna likevel strukturen meir som ein kuriositet enn for ei form som kunne finnast i naturen.
Men no har altså forskarar funne at strukturen faktisk kan dannast i DNA i menneskelege celler.
Forskarane påviste det særeige DNAet med eit antistoff som kunne finne og binde seg til område i arvematerialet som er rikt på firetrådars DNA.
– Det dreier seg ikkje eigentleg om 4 trådar, men om buktingar på dei to trådane slik at ein over kortare område har ein 4-tråda struktur, forklarer professor Hans E. Krokan ved Institutt for kreftforskning og molekylær medisin til NRK.no.
– I det heile tatt er den meir statiske oppfatninga av strukturen til DNA truleg ganske feil. G-kvadrupleksar er heller ikkje den einaste strukturvarianten, seier Krokan.
4-tråda DNA lyser her opp som fluoriserande prikkar i menneskelege kromosom.
Foto: Jean-Paul Rodriguez og Giulia Biffi– Opptrer oftare i kreftceller
– Undersøkingane tyder på at kvadrupleksar oftare opptrer i genar av celler som deler seg raskt, slik som kreftceller, fortel professor Shankar Balasubramanian i ei pressemelding frå Cambridge.
Professoren trur at strukturane kan oppstå i celler med bestemte genotypar eller celler som er dysfunksjonelle.
– Dette står att å bevise, men dersom dette er tilfelle, kan det å angripe dei med syntetiske molekyl vere ein interessant måte å angripe målretta celler som har denne funksjonsforstyrringa, seier han til BBC.
– Det er mykje vi enno ikkje veit. Ein tanke er at desse kvadrupleks-strukturane kan vere eit irritasjonsmoment under DNA-kopiering, som knutar eller flokar som blir danna, seier Balasubramanian.
Professor Shankar Balasubramanian framfor eit veggmåleri av den firetråda DNA-strukturen.
Foto: University of Cambridge– Viktig
Professor Krokan ved NTNU fortel at ein lenge har mistenkt at desse strukturane kan ha ein funksjon i genregulering, sensitivitet for cellegift og mykje anna, men at det har vore vanskeleg å bevise ei rolle i levande celler og organismar.
– Eg trur dette er viktig, og det vil heilt sikkert komme mykje meir, seier han.
Nye verktøy som antistoffet som er utvikla av Balasubramanians gruppe kan brukast i meir detaljerte studiar.
Blant nokre av spørsmåla Krokan og mange andre innan feltet gjerne vil ha svar på er korleis danning og reversering av G-kvadrupleksar blir regulert, og om den høge førekomsten i enden av kromosoma har noko å seie for aldringsprosessen.
