Magda Szabó er Ungarns mest populære forfattar, i alle fall ifølgje omslaget til romanen hennar. Etter å ha lese ""Døren" har eg ikkje problem med å skjøne det.
Eit ungarsk forfattarektepar søker etter ny hushjelp. Dei får Emerenc, og livet blir aldri meir det same. Ho krev straks prøvetid for å finne ut om dei er verdige mottakarar av hennar hjelp, ho stiller ei rekkje vilkår og er temmeleg nådelaus overfor desse hjelpelause menneska som kallar det for jobb når dei sit og glor på eit tomt ark i skrivemaskina.
Tragisk død
Men for det meste er ho ei usynleg og taus ånd som ordnar alt, og etterkvart utviklar det seg eit merkeleg vennskap mellom frua i huset og Emerenc. Her er det ikkje snakk om eit herre/knekt-forhold, her er det hushjelpa som legg premissane. Etter kranglane, som det er mange av, er det fru Magda som listar seg rundt i huset på gummisolar i angst for å få nok ei skyllebøtte over seg frå den vreide Emerenc, som viser seg å vere svært ordhag når det verkeleg gjeld.
Det er forfattaren som fortel historia om dette venskapet som ligg så langt unna fortrulege samtaler og venninnepludder som det går an å kome. Og historia blir fortalt etter at Emerenc er død. Det er ein tragisk død, som sånn sett står i stil med det tragiske livet ho har levd. Lesaren får god til å førebu seg på dette dødsfallet, allereie i første kapittel kan vi lese:
"Det var jeg som drepte Emerenc. Det forandrar ikke på noe at jeg ikke ville ødelegge henne, men redde henne."
Sterk og gripande
Teksten er raus med glimt av fortida og frampek mot døden, men først og fremst er dette eit vakkert portrett av eit stolt og steilt menneske som kjempar for å leve eit verdig liv, ein kamp som ikkje er fri for bisarre og komiske innslag. Og det er ei vakker historie om den langsame, nesten motvillige utviklinga av eit vennskap mellom to kvinner som kjem frå same provins i Ungarn men likevel frå kvar sin klode.
”Døren” er ein uvanleg sterk og gripande roman. Eg har plass til meir av Magda Szabó i bokhylla.
Kulturnytt, NRK P2, 4. desember 2006
