Industri og næring i Årdal

SAMLESIDER:
· Sagbruk og skogsdrift i Årdal
· Kremmarar og gjestgjevarar på Årdalstangen
· Reiselivsverksemder i Årdal
· Landhandlar i Årdal
. Fabrikkar, verkstader og entreprenørar i Årdal

ENKELTOMTALER:
Årdal Koparverk

starta drifta i fjella kring Øvre Årdal i 1702 og hadde smeltehytta og administrasjon på Farnes.

Peder Anderson Rønnei

(1674-1739) var den første som etablerte seg som kremmar og gjestgjevar i det nye gruvesamfunnet kring 1710. Sonen Vilken Pederson tok over drifta då faren døydde, men måtte gje seg etter kort tid fordi gruvedrifta vart lagt ned. Det skulle gå 115 år før det kom ny handelsmann i Øvre (sjå Landhandlar i Årdal).

Årdal Sparebank

vart skipa i 1907. Fram til 1927 heldt banken til i eit bustadhus på garden Lægreid.

A/S Nyset

vart skipa 1910 av fossekjøparen . Selskapet skulle forvalte vassfalla som han i 1906 kjøpte i Nyset-vassdraget i Naddvik (sjå elles under A/S Tyinfaldene.)

A/S Årdal Billag

vart skipa i 1934 med kommunen som hovudaksjonær. Billaget tok seg av trafikken lokalt i Årdal og rutene over fjellet mot Tyin og Valdres, og hadde også drosjer. Billaget dreiv også verkstad og bygde rutebilstasjon.

Skreddar

Ola Bugge Brække starta skreddarforretning med systove på Årdalstangen i 1941 og hadde fem personar i arbeid.

Reveavl

I Årdal som elles i fylket var reveavl sett på som den gullkanta vekstnæringa i mellomkrigstida. I Årdal bygde bøndene sølvrevgardar, og i 1939 vart det skipa eit aksjelag som skulle drive med platinarev. Dei fleste revefarmar i kommunen vart avvikla då 2. verdskrig braut ut.

L/L Årdal Kraftlag

vart skipa i 1945, og sytte fram til 1949 for at alle grendene i kommunen med unntak av Ytre Ofredal fekk innlagt straum. Laget vart oppløyst i 1953. Då tok kommunen sjølv over kraftforsyninga etter å ha gjort avtale med verket om å levere straum til ålmenforsyning i kommunen til svært rimelege prisar. A/S Tyinfaldene hadde frå 1920 levert straum til gardane i Øvre Årdal og til ungdomshuset.

Røyrleggjar

Olav Olsen Hartveidt starta rørleggjarforretning i Øvre Årdal i 1947. Verksemda hadde 6 personar i arbeid. Seinare er den overteke av Stein Kåre Øren med Øren Rørservice.

Årdal Meierilag

vart skipa i 1947 med 250 medlemer frå Årdal, Lærdal og Borgund. Det gjekk daglege mjølkeruter med båt frå Luster og Lærdal til meieriet i Årdal. Meieriet vart slege saman med Sogn Meieri i Sogndal på 1970-talet.

Årdal Meieri i 1959. Foto: Verksposten, utlånt frå Årdal Sogelag.

Årdal Sport

på Årdalstangen vart skipa i 1948 av Rolf Bothn og Nils Landmark-Lem. I tillegg til sportsutstyr, handla butikken også med jernvarer og musikkinstrument.

Torleiv Hestetun

skipa i 1948 møbelforretning i Øvre Årdal. Hestetun underviste som sløydlærar i skulane ved sida av arbeidet i forretninga.

Årdal Bustadbyggjelag

vart skipa i 1949, etter at ei bustadnemnd hadde gjort framlegg om skiping av eit kooperativt bustadbyggjelag. ÅBBL har stått for ein stor del av bustadreisinga i Øvre Årdal, Årdalstangen og Seimsdal.

Årdalstangens Vaskeri

var starta i 1949 av Agnes Hammer og Birgit Johannessen. Dei hadde oppdrag både for industrien i Årdal og for lasteskip som var innom Årdal.

Årdal Trelasthandel A/S

vart skipa i 1951. Firmaet hadde eige sagbruk og byggjevareforretning.

Indre Sogn Sparebank

vart skipa i 1971 då Årdal Sparebank, Lærdal Sparebank og Borgund Sparebank på Steinklepp slo seg saman.

Årdal Apotek

vart skipa 1972 som filial under Lærdal Apotek.

Årdal Rør og Sanitær AS

vart starta i 1979 av Leif Stølen. Han overtok då ei røyrleggjarverksemd som Lars Gravanes hadde starta nokre år tidlegare. Verksemda har i 2000 åtte tilsette og ei omsetning på åtte millionar kroner.

Vestlandsbanken

skipa avdeling i Øvre Årdal i 1980 ned Kåre Hestetun som banksjef. Heilt frå 1951 hadde det vorte vurdert lokal avdeling av Vestlandsbanken utan at det vart realitet før i 1980. Vestlandsbanken gjekk seinare inn i Fokus Bank, som frå 1985 også har hatt filial på Tangen, og no heiter Fokus Vestlandsbanken.

Årdal Rens og Vask AS

vart starta i 1980 m.a. med kommunen og verket som aksjeeigarar. Etter 3 års drift gjekk verksemda konkurs og vart overteken av Arne H. Blomstrand som dreiv vidare under firmanamns Årdal Rens og Reinhald AS. Verksemda har i 2001 seks årsverk.

Sognefjord Transport og Spedisjon AS

vart skipa i 2001 av Olav Søndrol då han overtok spedisjonsavdelinga som det sveitsiske firmaet Hangartner dreiv i Årdal.

Agnitio AS

er eit datafirma som vart skipa Øvre Årdal i 2001 av Arne Håkon Laberg med fleire.

Utla Kjeldevatn AS

vart skipa Øvre Årdal i 2001 og driv tapping og sal av kjeldevatn på flasker. Verksemda held til på Utladalen industriområde.

Vinmonopolutsal

fekk Årdal i 2002, samstundes med Stryn. Med desse fekk Sogn og Fjordane sju Vinmonopolutsal: Eid, Førde, Sogndal, Florø, Måløy, Årdal, og Stryn. Sandane fekk utsal i 2006.

ScanWafer

fekk i 2005 støtte både frå Staten og Hydro til å starte ein ny fabrikk med 250 arbeidsplassar på Årdalstangen, men valde å ikkje realisere planane sine.

Dooria Årdal AS

vart skipa i 2006 som eit dotterselskap av Dooria-konsernet som har hovudsete i Utvik. – Sjå Fjordtre Produkter.