Dobbeltnominasjonen er på ingen måte ein garanti for at ho får prisen, men når både Åland og Finland ville ha denne boka med i år, gir oss grunn til å vente mykje av romanen.
Historia er lagt til Åland, meir presist til nokre verharde øyar i skjergarden. Rett etter krigen var det vanskeleg å få tak i prestar som orka å flytte ut på denne utposten, men ein dag kjem Petter Kummel med fru Mona og den vesle dottera Sanna.
Romanen er kort fortalt ei skildring av livet på Örarna som øysamfunnet i romanen heiter. Gudstenester med salmesong som gjallar i veggene, hardt gardsarbeid på prestegarden som den særs geskjeftige prestefrua tek seg av, den djupe, geografisk funderte skiljelinja som går tvers gjennom kyrkjelyden, og midt oppi det heile: den unge presten Petter som er from, litt naiv og for god for denne verda.
To framande stig av båten
Her har vi altså ein staut, tradisjonell roman som spenner ut eit breitt lerret og målar inn natur, årstider, arbeidsprosessar, lokale folk som har sine historier og løynde sider som gradvis kjem til syne og så altså dei to framande som stig av båten og opnar eit nytt kapittel i livet på øya.
Den allvitande forteljaren blir av og til avløyst av Anton med posten, ein mann som veit det meste og som snakkar med si eiga stemme, som her i opninga av romanen:
Noko må gå gale, men kva?
Det er vakkert, og det er uvanleg velkomponert. Men etterkvart tek eg meg i å vente på brotet eg reknar med må kome, sidan så trauste forteljingar som dette er svært sjeldan vare i nordisk samtidslitteratur. Er presten litt for interessert i konfirmantane, skal vi oppleve eit fall her? Eller skal ha trø feil i ei av dei mange hengemyrene av taust, vellagra konfliktstoff vi anar at finst på denne øya som så sjeldan opplever at nye folk flyttar til? Og kva med prestefrua, det er noko rart med henne, er det ikkje?
Isen og døden
Og ja, brotet kjem. Men ikkje som avsløring eller moralsk fall. Øya opplever brå død, øyar i havgapet opplever slikt oftare enn andre. Kva som skjer når sorga kjem inn i kyrkjelyden blir eit viktig moment i boka. Det er nakent og uhyre presist skildra, for dette er ikkje ein stad der ein øser seg opp og bruker store ord verken i sorg eller glede. Ulla-Lena Lundberg kjenner heilt tydeleg til korleis ein lever livet og taklar døden på slike stader.
Storslått på ein nøktern måte
Det som sit att etter endt lesing er likevel ikkje denne knekken i historia. Det som sit att er den nøkterne men vare skildringa av ein storslått og karrig natur som gir og tar, og av menneske som kan verke karrige dei også, men som er skildra i stor detalj og med ein kjærleik som ikkje er av den typen som skjuler dårskapar og kvasse kantar. Under det heile ligg ei djup innsikt som oppsynsmannen formulerer når han tilbyr det unge presteparet båtskyss til butikken dagen etter dei steig i land: «En må prøve å berge seg når en bor på en holme». Øybuarane lever etter ein praktisk fornuft som står over prinsipp og lovreglar, og som ganske enkelt handlar om at dersom folk ikkje hjelper kvarandre så går samfunnet fullstendig i stå. Det er også vakkert, og slik viser romanen Is eit meir positivt syn på mennesket enn kva som er vanleg i moderne litteratur, og det utan nokon gong å nærme seg det søtladne. Is er kort sagt skikkelege saker.
- Les også:
- Les også:
