– Dei vil ha fine foto av kunstverka sine, svarer Kristin Risan, kunstpedagog ved Nordnorsk kunstsenter, på spørsmål om kva som kan forklare auken i gatekunst i Nord-Noreg.
– Det er jo den einaste måten dei kan bevare kunsten på, for dei fleste verka forsvinn.
Risan trur den store konkurransen om plassen i dei store byane får gatekunstnarane til tenke nytt og annleis.
Levajok, mellom Tana bru og Karasjok, er ein av fleire stadar i Finnmark der motivet til Anders Sunna har dukka opp.
Foto: Eilif Aslaksen / NRKI staden for å få bilete av kunsten sin på ei overflate som konkurrer med andre overlappande verk, kan ein på meir aude stadar i nord sette motiva i nye samanhengar.
– Det er klart at om du kan lage street art på ein skjå inne på vidda, og ta bileta dine i midnattssol eller i snøstorm, så kan du få skikkeleg spektakulære bilete av det du sjølv gjer, som du kan selje deg sjølv med, seier Risan.
Svensk kunstnar står bak sameguten
– Det er mitt motiv, ja, stadfestar kunstnar Anders Sunna frå Kieksiäisvaara i Nord-Sverige.
Sjablongen, som er brukt til å spraye sameguten med bomba i handa, er Sunna sin, men om det er han som har vore langs vegane i Finnmark og spraya vil han ikkje seie.
– Det kan vere meg, og det kan ikkje vere meg. Folk får bruke fantasien sin, seier han lurt.
Anders Sunna kjem frå ein reindriftsfamilie som mista retten til å drive med rein på 70-talet. Samiske motiv går igjen i kunsten til Sunna, og mykje har ein tydeleg politisk bodskap. Konflikten mellom familien hans og den svenske stat står sentralt i dette.
Samegutmotivet er òg observert ved inngongen til Kåfjordtunnelen i Alta kommune.
Foto: Geir Samuelsen / NRKMotivet med sameguten som held ei bombe, eit motiv som har dukka opp fleire stadar langs vegane i Finnmark, har tittelen «To colonialism».
– Vi må gå hardare på staten når det kjem til korleis den behandlar samar i dag, og korleis staten har behandla dei. Då er det er først og fremst Sverige som oppfører seg ille, seier Sunna på spørsmål om kva bodskapen i «To colonialism» er.
– Sosialt engasjerte folk
Gatekunsten har ei sterk politisk side. Problematikk rundt fråflytting frå småstadar har vore med på å få gatekunstnarar som Dolk og Pøbel til Lofoten og Vardø.
– Gatekunstnarar er ofte veldig sosialt engasjerte folk. Det at Nord-Norge er trua av fråflytting, alle dei forlatne husa, det er det ein god del av gatekunstnarane som ønsker å gjere noko med, seier kunstpedagog Risan.
Den kjente norske gatekunstnaren Pøbel har vore fleire gongar i Finnmark. Her eit av motiva hans i Vadsø.
Foto: Arnstein Jensen– Min draum er jo at det blir pussa opp og brukt igjen. At nokon faktisk kan ta det i bruk. Det er så vanvitig mykje plass og mange ting som berre står og forfell, sa Pøbel til NRK i 2012. Då var han og fleire internasjonale kunstnarar inviterte til Vardø for å gi nytt liv til forlatne bygg i byen.
Sjå gatekunstnarar frå heile verda forvandle forlatte hus i Vardø til kunstverk. Foto: Arnstein Jensen.
– Har utvikla seg til å bli attraksjonar
Gatekunstnarane Dolk og Pøbel har besøkt Lofoten fleire gongar. Der har dei tatt i bruk tomme hus og låvar som lerret, og blanda rurale bygg med urban kunst.
– Det er ingen som oppfattar det som tagging eller tilgrising. Bygga med graffitien har utvikla seg til å bli attraksjonar, seier kunstpedagog Risan.
Verka i Lofoten blei nesten litt for populære. I 2011 stjal nokon ein heil låvevegg dekorert av Pøbel.
I biletegalleriet under kan du sjå korleis det såg ut etter tjuveriet, samt verka som framleis finst i Lofoten.
Risan fortel at dei som jobbar med turisme, og lokale folk, syns det er gøy å dra ut og leite etter kunstverka.
– Det er jo ikkje eit galleri med opningstid, ingen kart med rettleiing for å finne det. Du må oppdage det sjølv. Det er jo òg ein stor og viktig del av gleda med det.
